بزرگنمايي:
پیام آذری - تبریز- با نزدیک شدن به عید نوروز خانه‌تکانی به اوج خود رسیده و همزمان مصرف آب در تبریز نیز سر به فلک می‌کشد؛ کاهش بارندگی‌ها و فشار بر منابع آبی این سنت قدیمی رابه یک بحران تبدیل کرده است.
خبرگزاری مهر ، گروه استان‌ها؛ اسفندماه از راه رسیده و خیابان‌های تبریز پر از جنب‌وجوش کسانی است که برای استقبال از سال نو آماده می‌شوند. سنت قدیمی خانه‌تکانی، که ریشه در فرهنگ نظافت و پاکیزگی ایرانی دارد، در این روزها به اوج خود می‌رسد. اما این رسم دیرینه، در شرایطی که منابع آبی کشور با بحران کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، به یک چالش جدی تبدیل شده است. مسئولان بارها هشدار داده‌اند که کاهش 62 درصدی بارندگی‌ها در سال جاری، ذخایر سطحی و زیرزمینی آب را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. این در حالی است که مصرف آب در روزهای پایانی سال، همزمان با خانه‌تکانی، به اوج خود می‌رسد و شهرهایی مانند تبریز را در آستانه افت فشار و کمبود آب قرار می‌دهد.
مصرف روزانه آب در تبریز در شرایط عادی حدود 6000 لیتر در ثانیه است، اما این میزان در روزهای پایانی سال و در اوج خانه‌تکانی به 6600 لیتر در ثانیه می‌رسد. این افزایش ناگهانی در مصرف، تأمین پایدار آب را با چالش مواجه کرده و ناترازی شدیدی را میان تولید و مصرف ایجاد کرده است. این وضعیت باعث شده که مسئولان بار دیگر از شهروندان بخواهند در مصرف آب صرفه‌جویی کنند و به‌ویژه از استفاده بی‌رویه آب شرب برای شست‌وشوی فرش، حیاط، خودرو و دیگر بخش‌های خانه خودداری کنند. اما آیا این هشدارها در میان مردم شنیده می‌شود؟
مردم چه می‌گویند؟
خانه‌تکانی، اگرچه یک سنت دیرینه است، اما سبک اجرای آن در سالهای اخیر تغییر چندانی نکرده و همچنان بسیاری از خانواده‌ها، همان روش‌های سنتی و پرمصرف گذشته را به کار می‌برند. با این حال، برخی نیز با آگاهی از بحران آب، سعی کرده‌اند شیوه‌های جدیدی را برای کاهش مصرف اجرا کنند.
مینا صادقی، زنی 42 ساله و خانه‌دار، در حالی که دستمالی را برای گردگیری آماده می‌کند، درباره شیوه خانه‌تکانی امسال خود توضیح می‌دهد: چند سال پیش، خانه‌تکانی یعنی همه‌چیز را با آب بشوری. یادم هست که همیشه چند روز را صرف شستن فرش‌ها و دیوارها می‌کردیم. اما امسال تصمیم گرفتم تغییراتی ایجاد کنم. فرش‌ها را به قالیشویی سپردم، ماشین را با یک سطل آب تمیز کردم و بیشتر از بخارشوی و دستمال مرطوب برای تمیز کردن خانه استفاده کردم. نتیجه هیچ فرقی با سالهای قبل نداشت، اما آب بسیار کمتری مصرف شد.
در مقابل، احمد رضایی، 50 ساله و بازنشسته، نظر متفاوتی دارد. او معتقد است که خانه بدون آب تمیز نمی‌شود. ما همیشه این کار را کرده‌ایم. مگر می‌شود خانه را بدون آب تمیز کرد؟ وقتی دیوارها کثیف است و فرش‌ها پر از گرد و غبارند، باید آب مصرف کرد. مگر می‌شود با یک دستمال خانه را برق انداخت؟ این حرف‌ها بیشتر برای تبلیغات است تا عمل.
در کنار این دو دیدگاه، برخی دیگر از شهروندان، سعی کرده‌اند راه‌حلی میان این دو روش پیدا کنند. لیلا محمودی، 35 ساله و معلم، از تجربه متفاوت خود می‌گوید: قبلاً همه‌چیز را با آب می‌شستیم. اما حالا روش‌ها تغییر کرده. مثلاً پرده‌ها را با بخارشوی تمیز کردم و برای گردگیری از شوینده‌هایی استفاده کردم که نیاز به آب زیادی ندارند. بعضی از کارها را هم زودتر شروع کردیم که همه چیز را برای لحظات آخر نگذاریم. این کار هم استرس را کمتر کرد و هم باعث شد که آب کمتری مصرف شود.
افزایش مصرف آب همزمان با ایام خانه تکانی پایان سال در تبریز
تورج فرجاد مدیر آب و فاضلاب شهرستان تبریز نیز پر گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به کاهش 62 درصدی بارندگی‌ها و به تبع آن کاهش ذخیره منابع سطحی و زیر زمینی خواستار همکاری مردم در مصرف آب شرب بهداشتی شد.
مدیر آبفای تبریز گفت: در حال حاضر حداکثر ظرفیت تولید آب در تبریز 6000 لیتر در ثانیه و میزان مصرف آب شهروندان تبریزی در زمان پیک مصرف 6600 لیتر در ثانیه است که با توجه به ناترازی فوق کمبود و افت فشار آب در نیمه دوم اسفند ماه سال جاری که معمولاً با شروع خانه تکانی‌ها به اوج خود می‌رسد محتمل است.
فرجاد با اشاره به اینکه، تنها راه حل گذر از تنش آبی پیش رو صرفه جویی 10 درصدی آب است، افزود: از همشهریان تقاضا داریم با پرهیز از مصرف بی رویه آب بخصوص استفاده از آب شرب بهداشتی برای شستشوی پارکینگ، خودرو و فرش و نیز مدیریت زمانی مصرف آب شرب بهداشتی در ایام خانه تکانی پایان سال همچون سالهای گذشته حداکثر همکاری را جهت پایداری آب شبکه در روزهای پایانی سال معمول فرمایند.
افت فشار آب در تبریز؛ تجربه‌ای که ممکن است دوباره تکرار شود
در سالهای گذشته، شهروندان برخی مناطق تبریز، به‌ویژه در نیمه دوم اسفند، با کاهش فشار و حتی قطعی آب مواجه بوده‌اند. این اتفاق، که به دلیل مصرف بیش از حد و توزیع نابرابر آب رخ می‌دهد، امسال نیز دور از انتظار نیست. رضا حیدری، که ساکن منطقه باغمیشه است، تجربه سال گذشته خود را این‌گونه بیان می‌کند: سال قبل نزدیک عید بود که فشار آب کم شد. حتی برای شستن ظرف‌ها هم مشکل داشتیم، چه برسد به خانه‌تکانی! مجبور شدیم کارها را تقسیم کنیم و خیلی چیزها را اصلاً نشوییم. امسال از ترس تکرار آن وضعیت، تصمیم گرفتیم زودتر خانه‌تکانی را شروع کنیم تا کارها روی هم انباشته نشود.
با وجود این مشکلات، بسیاری از مردم همچنان بر روی روش‌های سنتی پافشاری می‌کنند و این موضوع می‌تواند وضعیت منابع آبی را بحرانی‌تر کند.
فرصتی برای تغییر؛ آیا مردم آماده‌اند؟
بحران آب تنها با تغییر عادات مصرفی قابل کنترل است. هرچند که فرهنگ خانه‌تکانی با آب و شست‌وشوی کامل عجین شده، اما تجربه بسیاری از شهروندانی که از روش‌های جدیدتر و کم‌آب‌تر استفاده کرده‌اند، نشان داده که می‌توان خانه‌ای تمیز داشت بدون آنکه به منابع آب فشار مضاعف وارد کرد.
اینکه آیا شهروندان تبریزی آماده تغییر در شیوه‌های خانه‌تکانی خود هستند یا نه، پرسشی است که پاسخ آن را در روزهای آینده خواهیم دید. اما چیزی که روشن است، این است که با ادامه روند کنونی، نه‌تنها افت فشار آب در این روزها تشدید خواهد شد، بلکه در آینده‌ای نه‌چندان دور، بحران کم‌آبی تأثیرات جبران‌ناپذیری بر زندگی مردم خواهد گذاشت. آیا سنت‌های قدیمی را می‌توان با روش‌های جدید سازگار کرد؟ یا اینکه همچنان مصرف بی‌رویه آب، به‌عنوان بخشی از خانه‌تکانی، ادامه خواهد یافت؟