پیام آذری - نمین - آداب و رسوم ماه مبارک رمضان یکی از مباحث مهم مذهبی و فرهنگی مردم ایران است که در این گزارش به بررسی آداب و رسوم ماه رمضان در یکی از مناطق استان اردبیل می پردازیم.

خبرگزاری مهر ، گروه استان‌ها – سولماز پورنعمت : ماه رمضان، در فرهنگ کشورهای مسلمان از جایگاهی ممتاز و ویژه ای برخوردار بوده و همواره آئین‌های مختلفی در ارتباط با این ماه، در میان مردم کشورهای اسلامی و به تبع آن ایران به اجرا در می‌آید.
آداب و رسوم این ماه مبارک یکی از مباحث مهم فرهنگی و مذهبی است که در بین مردم از قداست ویژه ای برخوردار است. اما متأسفانه جامعه صنعتی امروز این آداب و رسوم را به ورطه فراموشی کشانده است.
نقطه نقطه کشور ایران آداب و رسوم مختلفی دارد که آشنایی با هر یک از آنها سبب شناخت مناطق مختلف می‌شود. در این گزارش برای یادآوری آداب و سنن ماه رمضان در گذشته و آشنایی نسل جدید با آداب این ماه مبارک، خوانندگان مهر را با قسمتی از آداب و رسوم منطقه «پیله چایی»، شهرستان نمین آشنا می‌کنیم.
شروع ماه رمضان و قاباخلاما
یک مادر 65 ساله اهل منطقه «پیله چایی» در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در گذشته به دلیل مصافت زیاد روستاها و جلوگیری از باطل نشدن روزه، اهالی روستاها قبل از شروع ماه مبارک رمضان به شهر رفته و مایحتاج خود را تهیه می‌کردند.
وی خاطر نشان کرد: بانوان روستا ضمن تمیز کردن خانه‌های خود، در روز معینی دور هم جمع شده برای غبارروبی به مسجد رفته و آنجا را برای این ایام ماه مبارک رمضان آماده می‌کردند.

این مادر روستایی افزود: در بین عامه مردم، زمان سحری خوردن به «اوباش دان» مشهور است زمانی که هلال ماه مبارک رمضان توسط مردان مسن و عالم روستا رؤیت می‌شد به اهالی روستا اعلام می‌شد که فردا شروع ماه رمضان است.
وی اظهار کرد: چند تن از مردان روستا که صدای بلند و آواز خوشی داشتند خود را برای سحری خوانی قبل از اذان صبح که با گذشت شب و جابجایی ستارگان محاسبه می‌شد با در دست داشتن فانوس و زمزمه اشعار مذهبی، به درب منزل مردم مراجعه کرده و آنها را برای سحری بیدار می‌کردند.
بانوی روستایی تصریح کرد: علاوه بر این دو مؤذن روستا به بام مسجد رفته با صدای رسا و بلندی اذان می‌گفتند که دو بار اذان گفته می‌شد. اذان اول شروع وقت سحری را نوید داده و اذان دوم اذان صبح بوده و مردم با شنیدن آن متوجه پایان وقت شده و باید از خوردن سحری دست می‌کشیدند.
این مادر با بیان اینکه اکثر اهالی قبل از شروع ماه رمضان به پیشواز می‌رفتند که این عمل را « قاباخلاما » می‌گفتند، افزود: نزدیکی‌های افطار مردم در مسجد دور هم جمع می‌شدند و افرادی که تبحری در خواندن قرآن داشتند به آموزش روخوانی قرآن می‌پرداختند.
این بانوی روستایی با بیان اینکه سفره‌های قدیم بسیار ساده بودند، افزود: در عوض مردم در گرفتن روزه و پایبندی به دین بسیار جدی و با اراده بودند و نوجوانان و جوانان در گرفتن روزه از همدیگر پیشی می‌گرفتند.
وی تصریح کرد: غالب غذاهایی که در ماه رمضان در گذشته تهیه می‌شد «آبگوشت»، «عدسی»، «سوتی آش» و «فرنی» و.. بوده است که در فصل تابستان و بهار سبزی «تره» از دل طبیعت تهیه کرده و می‌پختند. همچنین در این ماه مبارک بانوان روستا فطیر محلی می‌پختند.

پختن حلوا توسط خانواده‌های متوفی
یکی از محقق‌های منطقه «پیله چایی» در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه در طول روزهای شب قدر افرادی که از خانواده‌های آنها به تازگی فوت می‌شدند اقدام به پخت حلوا می‌کردند اظهار کرد: خانواده‌ها حلوا را درست کرده و آن‌را لای نان لواش قرار داده و در بین اهالی پخش می‌کردند. این مراسم دیگر رنگ و بوی خود را از دست داده و در معدود خانواده‌ها این کار انجام می‌شود.
وی در ارتباط با روزه خواری اظهار کرد: در ایام قدیم هیچکس اقدام به روزه خواری نمی‌کرد و یا عملی غیر شرعی انجام نمی‌داد و از روی احترام و اعتقاد همه به موقع در صفوف نماز جماعت و کارهای عام‌المنفعه حاضر می‌شدند.
وحید افخمی افزود: مراسم و آئین کهن با گذشت زمان و پیدایش وسایل ارتباطی در جامعه کم رنگ تر شده و طبل نوازی و مناجات و سحری خوانی دیگر جای خود را به رادیو و تلویزیون داده و فراموش شده‌اند.
این محقق به موذن‌های خوش صدای ایام دور اشاره و تصریح کرد: مردم از مؤذن ها و مناجات خوان‌های خوش صدای آن دوره ازجمله «شیرمحمد» و « مستیعلی » که خوش صداتر ین مؤذن ها و مناجات خوان‌های آن دوره بوده‌اند یاد می‌کنند.
وی با بیان اینکه یکی از زیباترین سنت‌ها در ماه رمضان دادن افطاری و دعوت میهمان‌هایی برای این کار است افزود: هرکه میزبان بود با سفره‌هایی ساده به سراغ مدعوین می‌رفت و همه مردم اینگونه دعوت‌ها را می‌پذیرفتند.
عید فطر و زیارت اهل قبور
هوشیار جاوید از اهالی روستای «پیله چایی» در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: روز عید فطر، که در گذشته با اعلام رؤیت ماه شوال که از طرف عالم محل و سه تن از ریش سفیدان مورد تأیید قرار گرفته و فردای آن روز عید اعلام می‌شد و بزرگ هر خانواده مبالغی را به عنوان فطریه کنار گذاشته تا روز عید در مسجد تحویل بزرگ روستا دهند تا آن را به افراد مستمند داده یا در کار خیر و عام‌المنفعه خرج کند.
وی افزود: اهالی منطقه «پیله چایی» صبح روز عید فطر به اتفاق خانواده به طرف قبرستان به راه می‌افتادند تا به جمع مردم پیوسته و به فاتحه خوانی و زیارت اهل قبور بپردازند. اهالی در لحظه دیدار باهم خوش و بش کرده و ضمن تبریک عید، قبولی طاعات را از خداوند طلب کرده و برای همدیگر دعا می‌کنند.
هوشیار جاوید در ادامه تصریح کرد: در ایام گذشته زنان حلوا و نان فطیرهایی را که مخصوص این منطقه است و روز قبل آماده شده٬ به همراه میوه و شیرینی‌جات که از شهر خریداری کرده بودند را در یک سینی قرار داده و به سر مزار امواتشان می‌برند تا آنجا خیرات می‌کردند.
وی افزود: این رسم اکنون پربارتر از گذشته اجرا می‌شود و کسانی که در آرامستان‌های منطقه از اعضای خانواده آنها دفن شده‌اند در هر کجا و هر موقعیتی که قرار دارند در ساعت مشخص و در روز عید فطر بر مزار عزیزان خود حاضر شده و با احسان و فاتحه یاد و خاطره آنها را گرامی می‌دارند.

هوشیار جاوید خاطر نشان کرد: بعد از زیارت اهل قبور مردم خود را به مسجد رسانده و به صف نماز عید فطر ایستاده و بعد از آن به اتفاق دور هم جمع شده و به در خانه‌هایی که کسی از اعضای خانواده شأن را در طول سال از دست داده‌اند رفته و به قرائت فاتحه پرداخته و از آنها دلجویی می‌کنند و آن خانواده نیز در مقابل چایی، حلوا و خرما از حاضرین پذیرایی می‌کنند.
آنچه در این گزارش کوتاه عنوان شد تنها گوشه‌ای از آداب و رسوم فرهنگی و مذهبی استان اردبیل است که کمتر به آن پرداخته شده است. در صورت معرفی درست این آداب و سنن می‌توان از ظرفیت‌های گردشگری ماه مبارک رمضان جهت ترویج فرهنگ این ماه و حتی در زمینه اقتصادی بهره برد.