پیام آذری

آخرين مطالب

نقش خواجه نصیرالدین طوسی در تحول علم کلام و تبیین جایگاه امامت گفتگو

نقش خواجه نصیرالدین طوسی در تحول علم کلام و تبیین جایگاه امامت
  بزرگنمايي:

پیام آذری - به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، پیش‌نشست‌های همایش ملی خواجه نصیرالدین طوسی و گفتمان امامت در پژوهشکده اسلام تمدنی برگزار شد. در این نشست‌ها، پژوهشگران و اساتید به بررسی ابعاد مختلف اندیشه‌های خواجه نصیرالدین طوسی در حوزه کلام و امامت پرداختند. محمد باغستانی در سخنرانی خود با عنوان درآمدی بر بستر شکل‌گیری تاریخی و فرهنگی تجریدالاعتقاد به فضای فکری و مذهبی پیش از نگارش این اثر پرداخت.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
وی تأکید کرد: پیش از نگارش این کتاب، فضای متمایز و جدا کردن فرقه‌ها از یکدیگر بر کلام اسلامی حکام بود؛ یعنی هر فرقه‌ای می‌کوشید از طریق علم کلام دیدگاه‌های خود را بر صدر بنشاند. در واقع حمایت دولت‌های آن روزگار از برخی فرقه‌ها، به تشدید چنین فضایی دامن می‌زد و در نتیجه پیامدهای گسترده‌تری نیز به همراه داشت. در سده‌های چهارم و پنجم و ششم، حمایت‌های سیاسی دولت‌ها از فرقه‌ها چنان فضای متشنجی را به وجود آورده بود که حتی به آتش زدن کتابخانه‌ها و کشتن افراد منجر می‌شد. تقسیم‌بندی علوم به مجاز و غیرمجاز نیز براساس همین حمایت‌های سیاسی دولت‌ها و حکومت‌ها در این دوره شکل گرفت و چنان که گفته شد نظام امنیتی جامعه را به هم ریخت. عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: پس از حملات مغول، دو فرقۀ حاکم در جهان اسلام یعنی تشیع و تسنن می‌کوشیدند از این جریان سیاسی و حاکمیت بیگانه برای ضربه زدن به یکدیگر استفاده کنند. خواجه در چنین ایامی در دوران جوانی به قلاع اسماعیلیه گریخت و امنیت نسبی به دست آورد، اما این تجربه‌های میدانی از این منازعات تأثیر زیادی بر وی گذاشت. برهمین اساس، خواجه پس از حملۀ مغول به قلاع اسماعیلیه در گفتگو با مغول و کشته شدن مردم نقشی به‌سزا داشت. از اینجا خواجه در نقش پیشکار حاکم مغول قرار می‌گیرد و بسیاری از تألیفات او پس از این دوره است. باغستانی افزود: تجرید الاعتقاد دقیقاً در چنین فضایی نگاشته می‎‌شود. مغولان تصمیم گرفتند در ایران بمانند و حکومت ایلخانی را تشکیل دادند، در چنین فضایی کارگزارانی مانند خواجه به مغولان می‌فهمانند که اگر می‌خواهند سالیان طولانی حکومت کنند باید دست از جنگ و خونریزی بردارند و به امور فرهنگی و عمران بپردازند. در واقع خواجه می‌کوشد از طریق مغولان از بروز دیگربارۀ منازعات مذهبی و فرقه‌ای جلوگیری کند و به همین دلیل نیز اصراری بر مسلمان کردن هلاکوخان و مغولان ندارد. روش اصلی خواجه برای تحقیق این امر استفاده از علم بود و از همین رو علوم عقلی را (به معنای علم آن که براساس تفسیر ابن خلدون شامل ریاضیات و نجوم و معماری و… می‌گردد) بهانه‌ای برای تأسیس رصدخانه مراغه قرار داد. وی گفت: رصدخانه مراغه با اینکه به ظاهر محلی برای علم هیئت و نجوم بود، اما بهانه‌ای برای گسترش فلسفه و منطق نیز قرار گرفت. یکی از کارهای مهم خواجه این بود که با نگاشتن آثار و رسائل مهم به زبان فارسی، فارسی را به زبان دوم علم در جهان اسلام تبدیل کرد. با چنین تصویری تألیف تجریدالاعتقاد در علم کلام نیز با نگاه فلسفی و در راستای پروژۀ اصلی ایشان در استفاده از علم برای تمدن‌سازی بود. در واقع خواجه از طریق تألیف تجرید الاعتقاد می‌کوشد از فضای نازل و جدلی و منازعات تفرقه افکن حاکم بر علم کلام آن روزگار رهایی یابد و علم کلام را وسیله‌ای برای ارتقاء و پیشرفت تمدن اسلامی قرار دهد. مقایسه دو اثر کلامی خواجه نصیر در مسئله امامت حسن جمشیدی در سخنرانی خود به مقایسه دو اثر برجسته خواجه، یعنی «تجریدالاعتقاد» و «قواعدالعقاید» پرداخت و گفت: برخی از اندیشمندان و بزرگان از شاهکارهای خلقت هستند از جمله خواجه نصیرالدین طوسی. ایشان در حوزه‌‌های مختلف علوم، آثاری برجای گذاشتند که در میان آثار اندیشمندان اسلامی، شاهکار هستند، یکی از این آثار تجریدالاعتقاد و دیگر قواعد العقاید است. وی افزود: خواجه در کتاب قواعد گزارش کامل از بحث‌های اعتقادی ارائه می‌دهد. اهل سنت، امامت را جزء فروع می‌دانستند نه اصول. در واقع خواجه از طریق آثاری مانند قواعد زمینه‌ای فراهم می‌کند تا حرف‌هایش را بفهمند و بپذیرند. بر همین اساس ایشان هنگامی که می‌خواهد در کتاب قواعد بحث امامت را مطرح کند، دیدگاه‌های فرقه‌های مختلف شیعه را بیان می‌کند، لذا نمی‌توان گفت قوائد در بنیان خود کتابی کلامی است، بلکه می‌توان آن را بیشتر در حوزۀ فرق و ملل و نحل دسته‌بندی نمود و چندان اثری از برهان و استدلال در آن دیده نمی‌شود. عقاید یعنی باورهای ما در حوزه علم کلام، بنابراین خواجه در قواعد العقاید مباحث کلامی و باورها را در ارتباط با گروه‌ها و فرقه‌های شیعه مطرح می‌کند، بدون اینکه هیچ را تأیید و یا رد نموده و به نفع یا علیه آن استدلال بیاورد. اما تجرید الاعتقاد با معنای تجرید اعتقادات از خرافات و مسائل نفسانی و زوائد آن است که مبنای خواجه در آن طرح استدلالی اصل مباحث کلامی است. جمشیدی گفت: بنابراین قواعد العقاید از منظر کلی و به ویژه در بحث امامت، با استدلال و برهان همراه نیست، بلکه صرفاً بیان اعتقادات و باورهای گروه‌های مختلف شیعه است، اما تجرید مشتمل بر مباحث استدلالی و برهانی در موضوعات مختلف کلامی از جلمه امامت است و به همین دلیل نیز شرح‌های بیشتری شده است. یکی از مباحث مهمی که خواجه در تجرید مطرح می‌کند، بحث برتری علی‌بن ابی طالب بر دیگر خلفا است که به تفصیل بیان می‌کند. حجم بحث امامت در تجرید بیش از دیگر مباحث است که نشان از اهمیت این بحث در آن روزگار می‌دهد. فلسفه امامت از منظر خواجه نصیرالدین طوسی حسین لطیفی در سخنرانی خود با عنوان فلسفه امامت از منظر خواجه نصیرالدین طوسی (با تأکید بر رسالۀ امامت) به بررسی یکی از آثار کمتر شناخته‌شده وی پرداخت. وی افزود: کل مباحث این مجموعه نشست‌ها به سبب آن است که ما خواجه را بیش از آن چه هست، بشناسیم و بشناسانیم. فار اول این پروژه معطوف به مباحث امامت است. خواجه بیش از 20 اثر کلامی دارد و شاید بتوان گفت در جهان اسلام بیش از هر اندیشمندی ادبیات امامت‌پژوهی را تولید کرده است. خواجه بزرگ‌ترین متکلمی است که بر شخصیت‌های مختلف پس از خود چه اهل سنت و چه شیعه تأثیری عمیق بر جای گذاشته است. لطیفی گفت: رساله امام، رساله‌ای بسیار کوچک و چند صفحه‌ای است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. دو چاپ از آن وجود دارد، چاپ مرحوم انواری در ادامۀ تلخیص المحصل و دیگری چاپ آقای دانش‌پژوه که البته هیچ یک نسخه ندیده‌اند. این رساله سه فصل دارد. در فصل اول خواجه نکتۀ ظریفی را مطرح می‌کند و آن این است که اگر مسئلۀ توحید و امامت برای محقق یا دانشجو حل نشده است، نباید وارد بحث امامت شود. فصل دوم، فصل مهمی است که در ارتباط با مهدویت بحث می‌‎کند، اما خیلی خلاصه از آن می‌گذرد. نکتۀ اصلی این فصل آن است که دلیل اصلی غیبت معصوم؛ نه از جانب خداوند و امام لاکه از جانب مکلفین است، هرگاه مکلفین آمادگی داشته باشند، ظهور رخ می‌دهد. در فصل سوم و آخر ایشان بحث امامت را ذیل پنج سئوال مطرح می‌کند: امام چیست؟ آیا امام الان هست یا وجود ندارد؟ برای چه به امام نیاز داریم؟ امام چگونه است؟ امام کیست؟ این پیش‌نشست‌ها به عنوان بخشی از همایش اصلی، فرصت مهمی را برای بررسی اندیشه‌های خواجه نصیرالدین طوسی و نقش او در تحول مباحث امامت و علم کلام فراهم کرد.

لینک کوتاه:
https://www.payameazari.ir/Fa/News/804421/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

درگذشت پدر شهیدان «شیخ‌الاسلامی» و همسر شهیده «قره‌داغی» در میانه

17 مصدوم حوادث چهارشنبه‌سوری تا ساعت 19 در استان اردبیل

«بهزادیان نژاد» رئیس ستاد مهندس موسوی از زندان آزاد شد

مراجعه 65 نفر به بیمارستان‌های آذربایجان غربی بر اثر مصدومیت

روزانه 500 تن زباله در اردبیل تولید می‌شود

قیمت نقره امروز سه شنبه 28 اسفند 1403

اسکان مسافران نوروزی در 665 کلاس درس استان اردبیل

اظهارات رییس فدراسیون فوتبال درباره ورزشگاه علی دایی

مصدومیت 17 نفر در حوادث چهارشنبه سوری اردبیل

صحبتهای جنجالی کارتال درباره تیم تراکتور و حضورش در پرسپولیس | اخبار ورزشی

2 مصدوم بر اثر انفجار بمب دستی در آخماقیه

برنامه ریزی برای برگزاری جشنواره فطیر سنتی در سال جدید

کشتی قهرمانی اروپا/ استقبال بی نظیر عنوانداران جهان و المپیک از رقابت ها

نمایشگاه «تبریز، جهان موازی» افتتاح شد

مهمانپذیرهای آذربایجان‌شرقی برای مسافران نوروزی 40 درصد تخفیف می‌دهند

اجرای طرح های آب و فاضلاب تسریع می‌شود

سفر در زمان؛ «لیلا اوتادی» در 23 سالگی و «هانیه توسلی» در 22 سالگی

مرگ نویسنده برجسته نروژی؛ نامزد همیشگی نوبل ادبیات

پاسخ رهبر انقلاب به سوالی درباره استفاده از ترقه

پاسخ جنجالی سرمربی پرسپولیس به یک سوال؛ کارتال دوست…

مصاحبه مشکوک اسماعیل کارتال در ترکیه

اسماعیل کارتال سرمربی پرسپولیس دوست داشت به تراکتور برود؟

پاسخ جنجالی سرمربی پرسپولیس به یک سوال؛ کارتال دوست داشت به تراکتور برود؟!

شهروندان فارغ از هر مذهبی مراعات شب‌های شهادت امام علی(ع) را داشته باشند

آذربایجان غربی مهیای استقبال از میهمانان نوروزی

امانت‌داران آرمان‌هایی هستیم که از ایثار نشأت گرفته است

در ارتباط با مشکلات مدارس غیردولتی هیچ محدودیتی برای برقراری ارتباط با نهادهای مختلف وجود ندارد

تاکنون 170 نفر بر اثر انفجارمواد محترقه درآذربایجان شرقی مصدوم شده‌اند

سفر در زمان؛ ژست عجیب «ابی و شب پره» با گیتار روی ریل قطار؛ سال 53

توزیع 600 بسته معیشتی در چاراویماق

حکم اعدام عامل قتل دختر 7 ساله بوکانی صادر شد

رفتارهایی که کودکان را از والدین فراری می‌دهد!

لزوم درک متقابل بین کارفرمایان و تأمین اجتماعی

تاکید محمد کبیری بر تعامل و همکاری تمامی کمیته های ستاد نوروزی کیش برای تکریم گردشگران

تَرنم نوروزی در اردبیل با آیین تکم‌گردانی

ایران سریع ترین تیم صعود کننده به جام جهانی خواهد شد

تاج وعده داد؛ سریع‌ترین صعود ایران به جام جهانی رقم می‌خورد

برگزاری نشست «نوروز در باورهای عرفانی و مذهبی» در مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی

اظهارات تاج درباره ورزشگاه علی دایی

صعود سریع ایران به جام جهانی؛ پیش بینی تاج

آغاز به کار ستاد مرکزی دبیرخانه ستاد اسکان نوروزی فرهنگیان استان

خط 4 مداره کابلی هوایی برق محمودآباد - آمل تکمیل شد

اسرائیل در حال تشدید انضمام کرانه باختری است

واژگونی و سقوط مرگبار اتوبوس مسافربری از روی پل

تشکیل مجمع خیرین مدرسه ساز در هریس

حکم رهبر انقلاب در استفاده و خرید و فروش ترقه و مواد محترقه

ادعای جنجالی سرمربی پرسپولیس؛ کارتال دوست داشت به تراکتور برود؟!

انجام 5255 عملیات مبارزه با مواد مخدر در آذربایجان‌ شرقی

«چهارشنبه آخر سال» نماد رویش پاکی و گرمی مردم آذربایجان

3 سد آذربایجان غربی در شرایط بحرانی قرار گرفت