پیام آذری - تبریز- مدیر مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی گفت: افزایش دما و کاهش رطوبت در بالای دریاچه ارومیه باعث شکل‌گیری چاله حرارتی شده که می‌تواند الگوهای بارشی را مختل کند.

احمد بایبوردی در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص وضعیت بارش‌های امسال آذربایجان شرقی اظهار کرد: مقدار بارش استان تا پنج اسفند ماه سال زراعی 1402-1403 به میزان 50.3 میلی‌متر است که نسبت به سال گذشته 52 درصد کاهش و نسبت به بلند مدت 60 درصد کاهش یافته است؛ بنابراین سال زراعی جاری با کاهش شدید بارش همراه خواهیم بود.
وی با بیان اینکه کاهش بارش در آذربایجان شرقی ممکن است به چندین عامل مرتبط باشد، افزود: تغییرات اقلیمی از عوامل مهم است، تغییرات آب و هوایی جهانی می‌تواند الگوهای بارش را تحت تأثیر قرار دهد و بالا رفتن و تغییر در توزیع دما می‌تواند منجر به کاهش بارش در برخی مناطق شود.
عوامل تأثیرگذار بر کاهش بارش‌ها
وی ادامه داد: پدیده‌های جوی نیز موثرند، پدیده‌هایی مانند لانینا می‌توانند بر وضعیت جوی و بارش‌ها در مناطق مختلف تأثیر بگذارند؛ این پدیده‌ها می‌توانند منجر به ایجاد شرایط خشک غیرمعمول شوند.
بایبوردی خاطرنشان کرد: تخریب منابع طبیعی هم تأثیرگذار است، فعالیت‌های انسانی مانند جنگل‌زدایی، تغییر کاربری زمین و آلودگی می‌تواند بر چرخه آبِ محیط زیست تأثیر بگذارد و به کاهش بارش کمک کند؛ از طرفی آذربایجان شرقی منطقه‌ای کوهستانی است و تغییرات در ارتفاعات نیز می‌تواند بر بارش تأثیر بگذارد. وجود کوه‌ها ممکن است باعث ایجاد سایه بارشی شود که بعضی از مناطق را از بارش‌های کافی محروم می‌کند.

وی گفت: تبریز در یک منطقه کوهستانی قرار دارد و از شمال به کوه‌های سهند محدود می‌شود. این ارتفاعات می‌توانند به عنوان یک مانع برای حرکت ابرها عمل کنند، به طوری که ابرها در اثر برخورد با کوه‌ها بارش بیشتری را در سمت شمالی خود تجربه می‌کنند و در نتیجه تبریز به عنوان ناحیه‌ای سایه‌باران‌دار با بارش کمتری همراه است.
این فعال محیط زیست تاکید کرد: در بسیاری از مناطق، توزیع بارش‌ها نامنظم است و این می‌تواند به دلیل الگوهای جوی، دما و رطوبت هوا باشد. تبریز ممکن است تحت تأثیر جریان‌های هوایی خشک‌تری قرار داشته باشد که مانع از تشکیل بارش کافی شوند.
وی ادامه داد: رشد سریع جمعیت و شهرنشینی در تبریز نیز می‌تواند منجر به تخریب منابع طبیعی و تغییرات زیست‌محیطی شود. به عنوان مثال، افزایش آلودگی هوا می‌تواند بر نحوه شکل‌گیری ابرها و بارش تأثیر بگذارد؛ همچنین وجود زیرساخت‌های شهری مانند ساختمان‌ها و جاده‌ها می‌تواند به تغییر دما و الگوهای جوی محلی منجر شود که در نهایت می‌تواند به کاهش بارش در خود شهر بیانجامد.
خشک شدن دریاچه ارومیه از عوامل اصلی
بایبوردی خاطرنشان کرد: خشک شدن دریاچه ارومیه هم می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر الگوهای بارشی در منطقه، از جمله شهر تبریز داشته باشد. دریاچه‌ها معمولاً به عنوان منبع رطوبت عمل می‌کنند و می‌توانند به ایجاد میکروکلیماهای خاص کمک کنند. با خشک شدن دریاچه ارومیه، رطوبت موجود در هوا کاهش می‌یابد که می‌تواند بر وقوع بارش‌ها اثرگذار باشد. این کاهش رطوبت ممکن است به کاهش ابرها و نهایتاً بارش منجر شود.
وی اضافه کرد: وجود دریاچه‌ها می‌تواند بر الگوهای جوی و جریان‌های هوا تأثیر بگذارد. با خشک شدن دریاچه ارومیه، این الگوها ممکن است تغییر کنند و ممکن است شرایط کمتری برای تشکیل ابر و بارش ایجاد شود.
وی گفت: خشک شدن دریاچه ارومیه به طور مستقیم بر روی حیات وحش و اکوسیستم منطقه تأثیر می‌گذارد. این تغییرات می‌توانند علاوه بر تأثیرات محیطی، به تغییرات اجتماعی و اقتصادی نیز منجر شوند که به نوبه خود می‌توانند بر استفاده از منابع آب و برنامه‌ریزی‌های محلی تأثیر بگذارند که این همه می‌تواند به موجب کمبود بارش‌ها بیشتر در اثر تغییرات اقلیمی و محیطی باشد.
بایبوردی با بیان اینکه خشک شدن دریاچه ارومیه می‌تواند به کاهش بارش‌ها و ایجاد تغییرات در الگوهای جوی در کل منطقه کمک کند، افزود: در زمینه کارش بارش‌ها متخصصین نظرات مختلفی دارند و آنچه که بیشتر مطرح شده، وجود گودال حرارتی است، بر روی دریاچه ارومیه چاله حرارتی ایجاد و سبب می‌شود دمای هوای آن منطقه افزایش و رطوبت کاهش یابد که موجب افزایش ظرفیت حرارتی و سطح خشکیدگی دریاچه می‌شود که در اثر تابش نور بالاست.
وی یادآور شد: داده‌های پنج ساله و ده ساله هواشناسی نشان می‌دهد در این منطقه میانگین افزایش دما بالاست و باعث شده تبخیر افزایش یابد که بر میزان بارندگی منطقه تأثیرگذار است.
وی در پایان تاکید کرد: باید تمرکز ما بر کاهش تبخیر و افزایش رطوبت باشد و بتوانیم گیاهان شورپسند در اطراف دریاچه ایجاد کنیم که در تثبیت گرد و غبار اطراف تأثیر دارد و روش‌های مختلف مانند استفاده از لیزر را داریم که متخصصین دانشگاه تبریز توصیه می‌کنند، اما در شرایط فعلی افزایش بارش تنها راه مؤثر تأثیرگذار در دریاچه است که امیدواریم این بحث انجام شود و اقدامات سخت‌افزار و نرم‌افزاری که در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی انجام می‌شود هم مهم است.