بزرگنمايي:

پیام آذری - روزنامه فرهیختگان نوشت: اولین بار نام اچ‌پی‌وی در سال 97 و در برنامه ماه عسل، توسط «یاسی» یا همان«یاسمن اشکی» مطرح شد. یاسی اشکی با حضور در این برنامه از همه‌گیری یک بیماری کشنده خبر داده بود و راه نجات آن را تزریق یک واکسن اعلام کرد. او در آنتن زنده تلویزیون اعلام کرد که برای تولید واکسن باید پول جمع کنیم، چراکه این واکسن وارداتی است و برای تولید داخل آن بودجه‌ای نیاز است که بنا به دلایلی هم دولت قادر به پرداخت آن نیست. حالا پس از گذشت تقریبا 6 سال از ماجرا دوباره نام اچ‌پی‌وی بر سر زبان‌ها افتاده است. تقریباً اغلب بلاگر پزشکان، بلاگر دارو‌ها یا حتی ماما‌ها از طریق پیج اینستاگرامی درحال تولید محتوا درباره اچ‌پی‌وی، خطرات آن و لزوم تزریق واکسن گارداسیل‌اند و معتقدند هرکسی که در سن تزریق واکسن است، باید برای خرید و تزریق واکسن، آن هم واکسن گارداسیل خارجی اقدام کند. می‌توان گفت تقریباً یک موج اچ‌پی‌وی‌هراسی در جامعه راه افتاده است و ذی‌نفعان ماجرا درنهایت ترسی را که 6 سال پیش کاشتند، حالا درحال برداشت و سود‌دهی از آن هستند.
پروژه انجمن راه و آغاز ماجرا
یاسی اشکی و انجمن راه، آغاز پروژه واکسن‌های اچ‌پی‌وی بودند. او با حضور در برنامه از خطر بیماری‌های مقاربتی و جنسی و عوارضشان که یکی از آن‌ها سرطان دهانه رحم است گفت و مدعی شد یک سونامی خطرناک طی 10 سال آینده زنان و مادران ایرانی را تهدید می‌کند. بنابراین باید کودکان ایرانی واکسن پیشگیری از ویروس این بیماری را دریافت کنند. به همین منظور و با همراهی برنامه ماه‌عسل، به‌عنوان یک چهره فعال در حوزه آسیب‌های اجتماعی معرفی و از مردم تقاضای کمک مالی کرد. یاسمن اشکی بعد از آن برنامه، در گفت‌وگو با مشرق اما از حمایت وزیر بهداشت پرده برداشت و اعلام کرد که شخص وزیر بهداشت در آن سال‌ها بر این پروژه نظارت داشته و شخصاً خواسته بود در این برنامه حضور پیدا کند. اشکی اعلام کرده بود که یک تفاهم‌نامه بین انجمن «راه» که وی مدیر آن است و معاونت اجتماعی وزارت بهداشت امضا شده است. طبق این تفاهم‌نامه اشکی جهت معرفی و جمع‌آوری پول برای واکسن hpv مامور می‌شود. آن هم واکسنی که چندسال بعد به تولید داخلی آن با ظرفیت‌های پایین‌تر دست پیدا می‌کنیم.
آمار رسمی از ابتلا به اچ‌پی‌وی در ایران نداریم
اچ‌پی‌وی در مجموع نزدیک به 200 نوع مختلف دارد که به دو دسته پرخطر و کم‌خطر تقسیم‌بندی شده است. این ویروس از ویروس‌های شایع جنسی است و راه‌های انتقال آن مختلف است. یکی از راه‌های انتقال اچ‌پی‌وی که به اثبات مقالات مختلف علمی رسیده، رابطه جنسی است. اما برخی دیگر از متخصصان می‌گویند که به دلیل سرعت بالای انتقال این ویروس، احتمال دارد که از طریق محیط یا حتی برخورد پوستی با فرد مبتلا، منتقل شود. یکی از متخصصان زنان و زایمان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» عنوان کرد که افراد ممکن است در طول زندگی‌شان به ویروس اچ‌پی‌وی مبتلا شوند اما برخلاف اچ‌پی‌وی‌هراسی به‌وجود‌آمده در جامعه و تشویق‌کنندگان به تزریق واکسن، درنهایت سیستم ایمنی بدن با این ویروس مقابله کند و فرد حتی مطلع هم نشود که به اچ‌پی‌وی مبتلاست.
انجمن اچ‌پی‌وی ایران در متنی نوشته است: «طبق تحقیقات، شیوع اچ‌‌پی‌وی در زنان ایرانی 23 درصد است. بیشترین و کمترین شیوع اچ‌پی‌وی در استان‌های تهران و اصفهان با 97‌ و 2.2 درصد مشاهده می‌شود؛ همچنین نتایج حاکی از رشد قابل توجه HPV68 بود که به ندرت در ایران گزارش شده است. این یافته‌ها را باید زنگ خطری برای مسئولان مربوطه دانست و بر لزوم ارائه برنامه‌های آموزشی در دبیرستان‌ها و واکسیناسیون مناسب در ایران تأکید کرد.» این درحالی است که تا به امروز و علی‌رغم هشدار افراد غیرمتخصص درخصوص بالا بودن شیوع اچ‌پی‌وی در سال‌های اخیر، هیچ مقام رسمی از سوی وزارت بهداشت آماری درخصوص میزان شیوع جامعه ایرانی به این ویروس اعلام نکرده است؛ «هیچ‌گونه آمار رسمی از ابتلا به اچ‌پی‌وی در ایران از سال‌های 2019 وجود ندارد و به دنبال عدم جمع‌آوری آمار اچ‌پی‌وی، نهاد‌های متولی کشورمان هیچ‌گونه آماری نیز به نهاد‌های بین‌المللی مرتبط با ماجرا، ارائه نداده‌اند.» این سخن، بخشی از گفته‌های هادی یزدانی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»، یکی از پزشکان جوانی است که ویروس اچ‌پی‌وی را مورد بررسی قرار داده است. بنابراین پرسش‌های جدی در اینباره این است که برخی از متخصصان و پزشکان دقیقاً براساس چه آماری مدام ترس به ابتلا به اچ‌پی‌وی را به مردم القا می‌کنند و حتی عنوان می‌شود که در صورت عدم تزریق واکسن، با یک حضور در استخر عمومی یا سرویس بهداشتی عمومی نیز خطر ابتلا به اچ‌پی‌وی وجود دارد؟ آیا بازار به وجود آمده برای واکسن اچ‌پی‌وی، یک تقاضا و نیاز واقعی است یا با اچ‌پی‌وی‌هراسی، درحال ایجاد تقاضای کاذب توسط ذی‌نفعان ماجرا هستند؟
تفاوت واکسن گارداسیل خارجی و پاپیلوگارد ایرانی
واکسن گارداسیل یکی از انواع رایج واکسن‌های HPV است. این دارو که چند سالی است تولید شده و عمر زیادی ندارد، گفته می‌شود که می‌تواند از بیماری‌های نظیر زگیل تناسلی و انواع سرطان‌ها از جمله سرطان دهانه رحم پیشگیری کند. گارداسیل در کشور‌هایی مانند آمریکا، هلند و سوئیس تولید می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که واکسن گارداسیل، بازه زمانی مشخصی دارد و معمولاً در سایر کشور‌های جهان به نوجوانان 15 تا جوانان 27 ساله تزریق می‌شود. تزریق این دارو برای مبتلایان به ویروس اچ‌‌پی‌وی تأثیری در درمان زگیل تناسلی ندارد، اما می‌تواند از ابتلا به انواع دیگر ویروس پیشگیری کند. گارداسیل عموماً 4‌ظرفیتی و 9‌ظرفیتی است. گارداسیل 4‌ظرفیتی با 4 تایپ شایع و 9‌ظرفیتی نیز با 9 تایپ شایع اچ‌پی‌وی مقابله می‌کند.
واکسن اچ‌پی‌وی ایرانی نیز پاپیلوگارد نام دارد. پاپیلوگارد 3‌ظرفیتی است و تمرکز آن بر روی پیشگیری از سرطان دهانه رحم پس از ابتلا به اچ‌پی‌وی است. چه گارداسیل 4 و 9‌ظرفیتی و چه پاپیلوگارد ایرانی، برای ایجاد ایمنی باید در 3 دوز تزریق شوند.
3 ماهی است که خبری از توزیع گارداسیل نیست
بدون شک پیشگیری از ابتلا بهتر از درمان است و این گزاره اگرچه یک مثل معروف در جامعه ماست اما غیرعلمی نیست و اکثر متخصصان حوزه سلامت معتقدند که پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مختلف، هم هزینه درمان را کاهش می‌دهد و هم اینکه احتمال ابتلا به بیماری، پایین می‌آید. فرایند پیشگیری از ابتلا به اچ‌پی‌وی نیز همین‌گونه است اما تشویق به پیشگیری از ابتلا به اچ‌پی‌وی، در روز‌های اخیر باعث به وجود آمدن بازار سیاه تزریق واکسن گارداسیل است.
تشویق به تزریق گارداسیل و خرید آن در ابتدا از اکانت‌های شبکه ایکس آغاز شد و افراد فعال با اکانت‌های پرفالوور، از تجربه خرید واکسن و لزوم تزریقش نوشتند. در سمت دیگر ماجرا، اکثر بلاگر پزشکان فعال در اینستاگرام، بلاگر داروساز‌ها و یا حتی فروشندگان مواد بهداشتی در داروخانه‌ها با کاشتن یک دوربین در یک نقطه، از میزان بالای ابتلا به اچ‌پی‌وی و لزوم خرید گارداسیل می‌گویند. درنهایت اعلام می‌کنند که در صورت مشاهده زگیل تناسلی که از قضا یکی از عوارض اچ‌پی‌وی نوع کم‌خطر است، برای درمان مراجعه و برای تزریق واکسن اقدام کنند؛ در صورتی که اساساً واکسن برای پیشگیری از ابتلا به اچ‌پی‌وی است و نه درمان زگیل یا درمان خود ویروس.
نکته حائز اهمیت در بررسی‌های انجام‌شده توسط خبرنگار «فرهیختگان» این است که تقریباً نزدیک به اکثر افراد فعالی که در فضای مجازی مشغول تبلیغ واکسن اچ‌پی‌وی هستند، واکسن گارداسیل خارجی را تبلیغ می‌کنند. در صورتی که نمونه داخلی واکسن اچ‌پی‌وی در داروخانه‌های سطح کشور درحال توزیع است، اما اکثر تبلیغات انجام‌شده در فضای مجازی برای واکسن خارجی گارداسیل است. همچنین توزیع واکسن گارداسیل خارجی درمیان داروخانه‌های سطح کشور به صورت قطره‌چکانی است و در تمام این مدت، فقط واکسن 4ظرفیتی گارداسیل از طریق چرخه قانونی توزیع دارو در اختیار داروخانه‌ها قرار گرفته است و تا به امروز هیچ خبری از توزیع قانونی واکسن 9‌ظرفیتی گارداسیل نیست. البته در 3 ماه اخیر همین واکسن 4‌ظرفیتی نیز در اختیار داروخانه‌ها قرار نگرفته است و پیش از این سهمیه هر داروخانه در ماه نهایتاً 4 الی 5 عدد واکسن گارداسیل4‌ظرفیتی بود.
بازار سیاه گارداسیل
براساس گزارش مستند و تهیه‌‌شده توسط خبرنگار «فرهیختگان»، عرضه گارداسیل درحال حاضر حتی به دیوار هم رسیده است و افراد برای خرید گارداسیل می‌توانند از طریق دیوار هم اقدام کنند. همچنین کانال‌های تلگرامی و پیج‌های مختلف اینستاگرامی درحال فروش گارداسیل هستند. همچنین براساس اطلاع «فرهیختگان»، متخصصان زنان و زایمان معروف تهران، تقریباً تمام زنان جوانی که بازه سنی‌شان مناسب تزریق واکسن گارداسیل است را از ابتلا به اچ‌پی‌وی می‌هراسانند و درنهایت در مطب‌هایشان گارداسیل را به قیمت‌های گزافی به بیماران می‌فروشند. یعنی می‌توان گفت روزانه از هر 6 مراجعه کننده، به 3 نفر واکسن می‌فروشند.
هر دوز گارداسیل تا 21 میلیون تومان عرضه می‌شود
قیمت‌های اعلام‌شده برای هر دوز واکسن گارداسیل 9‌ظرفیتی از حدود 10 میلیون تومان شروع می‌شود و تا 21 میلیون تومان نیز می‌رسد. یعنی پیشگیری از اچ‌پی‌وی احتمالی، در هر 3 دوز رقمی حدود 30 تا 60 میلیون تومان آب می‌خورد. همچنین واکسن گارداسیل 4‌ظرفیتی 8 تا 10 میلیون تومان در بازار سیاه درحال عرضه است. این درحالی است که گارداسیل 4‌ظرفیتی اگر قرار است از داروخانه تهیه شود، نهایتاً 5 میلیون تومان قیمت دارد.
واکسن گارداسیل 9‌ظرفیتی چگونه سر از بازار سیاه ایران در‌می‌آورد؟
پرسش مطرح‌شده در این بین این است که اگر گارداسیل 9‌ظرفیتی از طریق چرخه قانونی در اختیار متقاضیان قرار نمی‌گیرد پس چگونه به دست خریداران می‌رسد؟
کافی است که با یکی از شماره تماس‌های اعلام‌شده در پیج‌های اینستاگرامی در قالب خریدار واکسن گارداسیل تماس بگیرید تا به خوبی متوجه بازار سیاه به وجود آمده و بی‌در و پیکر بودن بازار عرضه دارو و واکسن بشوید. فروشنده به راحتی اظهار می‌کند که «واکسن مسافرتی است.»
تهیه واکسن گارداسیل در خارج از کشور نیازی به نسخه پزشک ندارد و افراد می‌توانند با مراجعه به داروخانه‌های کشور‌هایی مانند امارات یا ترکیه، واکسن خریداری کنند. بنابراین یکی از راه‌های تهیه گارداسیل، تهیه آن از طریق مسافرت به خارج کشور یا مسافران است.
همچنین در گفت‌وگو‌های صورت‌گرفته میان خبرنگار «فرهیختگان» با عرضه‌کنندگان گارداسیل از طریق اینستاگرام، افراد به راحتی عنوان می‌کنند که خودشان واردکننده‌اند و واکسن حتی بارکد وزارت بهداشت نیز دارد و می‌توان از طریق بارکد، از سلامت واکسن مطمئن شد. این سخن دو حالت دارد؛ حالت اول، یعنی وارد‌کننده به‌جای توزیع واکسن گارداسیل از طریق چرخه قانونی، به جهت سود قابل توجه آن، خودش اقدام به فروش گارداسیل کرده است. حالت دوم نیز این است که واردکننده به‌جای تأمین چرخه قانونی توزیع دارو، بازار سیاه به‌وجود‌آمده از فروش گارداسیل را تأمین می‌کند که باز هم سود قابل توجهی دارد.
چند عرضه‌کننده دیگر اینستاگرامی همچنین عنوان کرده‌اند که گارداسیل را از داروخانه تهیه کرده‌اند یا اینکه داروخانه‌ها خودشان از طریق عرضه‌کنندگان اینستاگرامی واکسن گارداسیل، واکسن مورد‌نیازشان را تهیه می‌کنند. این در صورتی است که اساساً واکسن 9‌ظرفیتی گارداسیل در داروخانه‌ها موجود نیست و هر چه موجود شده است، تنها گارداسیل 4‌ظرفیتی است.
نان در ترساندن مردم است
نکته تلخ ماجرا این است که با توجه به ایجاد تقاضای کاذب، تزریق واکسن گارداسیل هم مانند هر امر لاکچری دیگری به مسئله‌ای برای رقابت و حسادت و چشم و هم‌چشمی تبدیل شده است و خانواده‌هایی که قدرت خرید واکسن گارداسیل از بازار سیاه را دارند، گارداسیل را به فرزندانشان به عنوان کادوی تولد هدیه می‌دهند!
پروپاگاندا و اقتصاد سیاسی ماجرای گارداسیل بالاخره توانست بازار سیاه و حتی عرضه ‌تقلبی این واکسن را در مدت زمان کمی و به دور از نظارت نهاد‌های متولی راه بیندازد. براساس اطلاع «فرهیختگان»، فروش و تزریق گارداسیل حتی از کلینیک‌های زیبایی و آرایشگاه‌های زنانه هم سردرآورده است و در برخی از شهر‌های کشور، با سوءاستفاده از ترس و عدم آگاهی مردم و از همه مهم‌تر، پر کردن ویال‌های خالی از داروی واکسن گارداسیل از آب مقطر؛ افراد سودجود پول به جیب می‌زنند. سؤال اینجاست که صنعت به وجود آمده از عرضه گارداسیل، تحت حمایت چه افرادی است که نهاد‌های نظارتی تاکنون برای جمع‌آوری این بازار سیاه، اقدام جدی صورت نداده‌اند؟ همچنین ذی‌نفعان ماجرا چه افرادی‌اند که درحال دور زدن چرخه قانونی دارو هستند؟
زینب مرزوقی