بزرگنمايي:

پیام آذری - به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه جام جم، درحال حاضر آمارهای جهانی حاکی از تجربه حداقل یک ‌بار مصرف موادمخدر برای 300میلیون نفر درجهان در سال گذشته است که از این میان 500هزار نفر به دلیل مصرف آن فوت کرده‌اند. این تجربه و کابوسی است که لرزه بر اندام خیلی‌ها می‌اندازد؛ هم فردی که درگیر آن است هم خانواده‌هایی که روزگارشان به واسطه حضور یک معتاد و مصائب آن تلخ شده است، ترسی که ریشه در درمان ناصحیح اعتیاد دارد.
حالا تقریبا دو دهه است که مراکز ترک اعتیاد در کشور تاسیس شده؛ مراکزی که هدف‌شان کاهش آسیب بزرگی به نام اعتیاد در کشور است. اما چند سال پیش بود که مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی وقت، از لغو بخشنامه توقف صدور مجوز مراکز ترک اعتیاد توسط وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی خبر داد. حالا حدود دو سالی است که نه تنها ارائه مجوزها از سر گرفته شده بلکه تعداد مراکز ترک اعتیاد در بسیاری از شهرها هم افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. با نگاهی دقیق‌تر می‌توان متوجه شد که بعضی سیاست‌ها و اقدامات انجام شده در زمینه درمان اعتیاد، خیلی هم اثربخش نبوده است. از سوی دیگر پزشکان عمومی رابه جای فعالیت درحوزه سلامت به این سمت و سومی‌کشاند چراکه درآمد بیشتری رانصیب‌شان می‌کند. درحالی که بسیاری از مراکز ترک اعتیاد به عنوان مراجع اصلی درمان شناخته می‌شوند اما باید دید آیا این افزایش، منعطف و منظم است و می‌تواند در بلندمدت تاثیرات مثبت واقعی بر جامعه داشته باشد؟ مراکزی که دکتر مرتضی خوش‌گفتار، درمانگر اعتیاد درباره هدف اصلی تاسیس آنها این گونه توضیح می‌دهد: «زمانی ما درکشور از نظرشیوع بیماری‌هایی همچون ایدز، دچار بحران شده بودیم. علت این امر هم اعتیادهای تزریقی بود. به دلیل این‌که تعداد معتادان تزریقی ما رو به افزایش بود، تاسیس مراکز ترک اعتیاد هم با هدف کاهش آسیب‌ها صورت گرفت تا اجازه ندهند این زنجیره اعتیاد از اعتیاد سبک به سنگین و عوارض‌دار تبدیل شود.» اما حالا سؤال اینجاست که گسترش این مراکز با شیوع اعتیاد و عدم کنترل آن ارتباط دارد یا نه؟
مبارزه با مافیای مواد مخدر با تاسیس مراکز ترک اعتیاد در دنیایی که اعتیاد به عنوان یک معضل و بحران شناخته می‌شود، مواجهه با این آسیب، قدمتی بیش از یک قرن دارد. در دهه 80 از قرن سیزدهم شمسی وبعد ازشکل‌گیری مجلس اول پس از انقلاب مشروطه، نخستین احکام سیاستی- قانونی در زمینه مسأله اعتیاد تدوین و اجرا شده و پس از آن نیز تا الان، رویکردها و سیاست‌های مختلف و متعددی برای مقابله موثر با این پدیده در دستور کار قرار گرفته است.اما باوجود همه تلاش‌های انجام گرفته به دلایل گوناگون،این اقدام‌ها چندان ثمربخش واقع نشده و موفقیت چشمگیری در کنترل وکاهش این آسیب اجتماعی حاصل نشده است. حالا هم با افزایش بی‌رویه مراکز ترک اعتیاد به عنوان یکی از راهکارهای مقابله‌ای با اعتیاد مواجه هستیم. البته خوش‌گفتار معتقد است هدف اصلی تاسیس مراکز ترک اعتیاد، کاهش آسیب بود و این‌که اجازه ندهند این زنجیره اعتیاد از اعتیاد سبک به سنگین وعوارض‌دار تبدیل شود؛ پس مصرف دارویی به نام متادون را برای کسانی که اعتیاد سنگین دارند در این مراکز تجویز کردند. با این حال این درمانگر اعتیاد با اشاره به کوتاه کردن دست مافیای مواد مخدر به عنوان مهم‌ترین مساله دراین خصوص می‌گوید:«این یعنی زمانی که فردی به این مراکزمراجعه و متادون دریافت می‌کند، دیگر ازچرخه اقتصادی ومافیای مواد مخدر خارج می‌شود و سراغ خرده‌فروشان و قاچاقچیان مواد مخدر نمی‌رود.»
افزایش ناگهانی مراکز ترک اعتیاد! با وجود این‌که چند سال پیش وزارت بهداشت جلوی صدور پروانه تاسیس مراکز ترک اعتیاد را گرفته بود اما طبق گفته امید مساح، دکترای مطالعات اعتیاد از مرکز تحقیقات سوء‌مصرف مواد ، نزدیک به دو سال است که مجدد درگاه ملی مجوزها باز شده است. وی با اشاره به این موضوع که سال‌های زیادی بود که به دلیل تعداد زیاد این مراکز، مجوز جدید صادر نمی‌شد، در این باره به ما توضیح می‌دهد: «طبق یک قانون بالادستی در درگاه ملی مجوزها قرار بر این شد تا شرایط کاری برای همه فراهم و یکسان شود. از طرفی دانشگاه‌های علوم پزشکی هم موظف شدند این دسترسی را باز بگذارند و لینکی از درگاه ملی مجوزها به این دانشگاه‌ها داده شد. تعداد زیادی و چند هزار درخواست به این دانشگاه‌ها داده شد.» امید مساح به ما اعلام کرده که آمار رسمی و دقیقی از تعداد مراکز اضافه شده وجود ندارد اما طبق شنیده‌ها ظاهرا 400 مرکز دراستان تهران ومحدوده‌ای که تحت پوشش سه دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران و شهید بهشتی است، مجوز داده شده و اکثرا هم راه‌اندازی شده است. این در حالی است که مرتضی خوش‌گفتار هم خبر از اضافه شدن حدود40 الی50مرکز ترک اعتیاد در قم به ما می‌دهد. رشد بی‌رویه مراکز ترک اعتیاد در حالی است که پیش از این محمدحسین قربانی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس یازدهم گفته بود «کلینیک‌های ترک اعتیاد به دلیل نداشتن برنامه مشخص درمانی و نبود نظارت دقیق بر فعالیت آنها به بازار متادون‌تراپی تبدیل شده‌اند.‌» بنا به تأکید وی در کلینیک‌های ترک اعتیاد رانت‌های زیادی وجود دارد و برخی از مسئولان دانشگاه‌های علوم پزشکی بین4تا5مرکز ترک اعتیاد در اختیار دارند که این رانت‌ها نمی‌گذارد درمان به صورت معمول و استاندارد دراین مراکزدراختیارمردم باشد. رشد بی‌رویه مراکز اعتیاد در کشور هم حالا به یک بحران اجتماعی تبدیل شده است. ازسویی مسئولان بر این باورند که تعداد پزشکان کم است و بیشتر آنها تمایل دارند که به سمت تاسیس این مراکز بروند.سوی دیگر ماجرا کارشناسان حوزه اعتیادند که معتقدند رشد بی‌رویه این مراکز از حل نشدن معضل اعتیاد در کشور خبر می‌دهد. اما با توجه به داروهایی همچون متادون که در این مراکز تحویل می‌شود، بهتر است بر درگاه‌های صدور مجوز نظارت بیشتری صورت بگیرد تا شرایط انحراف و قاچاق برای سودجویان فراهم نشود.