چاپ

پیام آذری - روزنامه جهان صنعت نوشت: اگر بخواهیم برای دولت مسعود پزشکیان یک نام بگذاریم از نظر او باید دولت وفاق نام داشته باشد. او آرزو داشت که بتواند با این گفتمان روش‌های سرسختانه در مبارزه سیاسی داخلی برای کسب قدرت را منعطف کند و با وفاق و توافق این را به جایی برساند اما تجربه هفت ماه از فعالیت دولت وی و هشت ماه از روزی که رییس‌جمهور رسمی شد نشان داد که باید دولت پزشکیان را «دولت بهت ملی» نامید. شهروندانی که به پزشکیان رای دادند، سیاسیونی که در جریان مبارزه پشت او بودند و مخالفان سیاسی وی که با او مبارزه می‌کردند هرکدام جوری بهت‌زده شدند. مسعود پزشکیان با تصمیم‌هایش در این چند ماه همه را بهت‌زده کرد. البته رییس دولت چهاردهم از رخدادهایی که برایش در سپهر سیاسی افتاد و نیز مسائل اقتصادی او را بسیار بهت زده کرد فهمید که بی‌گدار به آب زده است.
شعار ناکام «وفاق ملی»
به هر تفسیر واقعیت این بود پزشکیان که تیرماه امسال در رقابتی تنگاتنگ با سعید جلیلی که از حمایت تندروترین نیروهای منتسب‌به جناح راست برخوردار بود، توانست با جلب حمایت چهره‌های شاخص جریان اصلاحات و شماری از اصولگرایان میانه‌رو مسیر خود به سوی کاخ ریاست‌جمهوری واقع در میدان پاستور تهران را برای خود هموار کند، کار به ‌مراتب دشوارتر از آن بود که ابتدا تصور می‌کرد. او که با اتکا به اظهارنظرهای به ‌نسبت منطقی خود در تبلیغات انتخاباتی درباره برخی موضوع‌ها و مسائل حساس و کلیدی به‌ویژه در ارتباط با مسائل گوناگون اجتماعی، موضوعات مرتبط با زنان و البته مسائل حساس سیاست خارجی به ریاست‌جمهوری رسیده بود، در ادامه راه در حالی شعار «وفاق ملی» سر داد که در عمل، نهایتا توانست این وفاق را میان طیفی از جریان‌های سیاسی ایجاد کند، آن هم در حالی که به باور بسیاری از حامیان اصلاح‌طلبش در ایام تبلیغات انتخاباتی، پزشکیان برای آنکه وفاق درون حاکمیتی مدنظرش را محقق کند، هزینه بسیاری پرداخت و بخش قابل ‌توجهی از کرسی‌های مدیریتی دولتش را به چهره‌هایی واگذار کرد که اگر حامی مهم‌ترین رقیبش در انتخابات نبودند، دست‌کم از او نیز حمایت نمی‌کردند؛ چهره‌هایی که عمدتا به جریان اصولگرایی گرایش داشتند و اگرچه اغلب از تندروهای جناح راست نبوده اما بعضا چندان هم اهل میانه‌روی و تسامح در سیاست‌ورزی نبودند، نیروهایی که بخشی از آنان به محمدباقر قالیباف و برخی نمایندگان مجلس متمایل بودند و بعضی نیز به برخی دیگر از چهره‌های اصولگرا. این نکته اگرچه باعث شد او بتواند در گام نخست مجلس را به ‌طور تمام و کمال با کابینه پیشنهادی خود همراه کند و تمامی وزیران پیشنهادی خود را از خوان رای‌اعتماد مجلس به سلامت عبور دهد اما در ادامه منجر به بروز میزانی نارضایتی در میان اصلاح‌طلبانی شد که در جریان انتخابات تمام‌قد پشت او ایستاده بودند.
حذف همتی
پزشکیان در عوض همراه کردن اصولگرایان مجلس با دولت و کابینه‌ای که تشکیل داده بود، موفق شد دست‌کم چندماهی مانع از اعمال فشار مجلس به دولتش شود. به ویژه آنکه دولت پزشکیان در مباحثی همچون بودجه و برخی دیگر از موضوعات اقتصادی، کمتر مورد انتقاد و اعتراض قرار گرفت. با این همه او در ادامه مسیر هر چه جلوتر آمد، بیشتر و بیشتر تحت فشار انتقادها به وضعیت اقتصاد قرار گرفت. به ‌ویژه با توجه به آنکه به فاصله چندماه پس از آغاز به کار دولت پزشکیان، دونالد ترامپ نیز موفق به پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و بازگشت به کاخ سفید شد. آنچه اوضاع را برای پزشکیان دشوارتر کرد، این بود ترامپی که اوایل زمستان امسال به کاخ سفید بازگشت، به‌مراتب از آن ترامپی که چند سال پیش، همزمان با دولت دوم حسن روحانی به ریاست‌جمهوری آمریکا رسیده بود، تندخوتر و در قبال ایران، سختگیرتر بود. همین مشی به‌مراتب تند و تیزتر ترامپ که چندی پس از آغاز به کارش در کاخ سفید، او را به اینجا رساند که فرمان احیای سیاست فشار حداکثری علیه ایران را صادر کند، در ادامه منجر به ارتفاع بیش از پیش موج تازه افزایش فزاینده قیمت ارز و طلا در ایران شد و در نتیجه موج انتقادها به عملکرد اقتصادی پزشکیان نیز مرتفع و مرتفع‌تر شد؛ انتقادهایی که کنار برخی انگیزه‌های جناحی و رویکرد سیاست‌زده طیفی از نمایندگان تندروی مجلس، کار را خیلی زود به آنجا رساند که زمزمه‌های نخستین استیضاح وزیران دولت پزشکیان به گوش رسید و خیلی زودتر از آنچه انتظار می‌رفت، عبدالناصر همتی که وزیر اقتصاد دولت پزشکیان بود، با رای قاطع نمایندگان عمدتا اصولگرای مجلس استیضاح و برکنار شد.
حذف ظریف
با این همه فشار منتقدان به عملکرد اقتصادی دولت و سوءاستفاده تندروهای اصولگرا از این فضا همانطور که گفتیم، منجر به استیضاح همتی و عزلش از دولت شد، تنها مشکل دولت پزشکیان نبود. چه آنکه همین جریان خاص اصولگرا، همزمان پروژه‌ای کاملا سیاسی را علیه یکی دیگر از چهره‌های مهم دولت کلید زد و آنقدر فشار آورد تا بالاخره محمدجواد ظریف که به باور بسیاری از ناظران بیش از هر چهره دیگری در پیروزی پزشکیان در انتخابات موثر بود، ناگزیر به کناره‌گیری از معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری و ادامه حضور در دولت شد.
تعلیق مصوبه حجاب
پزشکیان همزمان در یکی، دو حوزه با وجود تمامی فشارها حاضر به عقب‌نشینی نشد و در نتیجه دستاوردهایی را حاصل کرد. چنانکه توانست در موضوع بحث جنجالی مصوبه حجاب نظر مساعد شورای‌عالی امنیت ملی را جلب کند و با جلوگیری از ابلاغ این مصوبه و همچنین پایداری مقابل پافشاری پایداری‌های پارلمان که حتی تا همین روزهای پایانی سال نیز بر ابلاغ آن مصوبه اصرار می‌ورزند، موفق شد که حتی اگر شده اندکی از ناامیدی‌ای که داشت کم‌کم در بدنه اجتماعی دولت نسبت‌به عملکرد رییس‌جمهور و یارانش شکل می‌گرفت، بکاهد.
حفظ روزنه امید
پزشکیان اقداماتی را در راستای تحقق وعده‌ای که درخصوص رفع فیلترینگ داده بود، انجام داد. او البته دست‌کم تاکنون که چند روزی بیشتر تا پایان سال نمانده، موفق به عملی کردن این وعده درخصوص تمامی شبکه‌های اجتماعی پرمخاطب همچون توئیتر و پلتفرم‌های محبوبی همچون یوتیوب نشده اما دست‌کم توانست با برداشتن فیلترینگ واتساپ و گوگل‌پلی هم زمان بخرد و هم فضا را اندکی تلطیف کند.
عقب‌نشینی از مذاکره
با این همه اما رویکرد پزشکیان در زمینه سیاست خارجی که دست‌کم تا پیش از آغاز به کار دولت چهاردهم، به باور بسیاری از کارشناسان، برگ برنده او بود، با روی کار آمدن ترامپ در معرض بزرگ‌ترین آزمون قرار گرفت. پزشکیان برخلاف مواضع آغازینش درخصوص لزوم مذاکره با آمریکا، حال که با صحبت‌های رادیکال ترامپ درباره ایران مواجه شده و همزمان در جریان مواضع صریح رهبری در این رابطه قرار گرفته، خواسته یا ناخواسته در همان مسیری حرکت می‌کند که بیشتر مقام‌های سیاسی ایران تا پیش از این، بر همان مدار حرکت می‌کردند. تا جایی که او نیز همچون اغلب اسلافش به این باور رسیده که باید سران کاخ سفید را با ادبیاتی تند و تیز خطاب قرار دهد و به آنها هشدار بدهد که مبادا مرتکب افعال و گفتاری «غلط» شوند! چنانکه مشخصا در سخنرانی مراسم 22بهمن امسال، در واکنش به اظهارت ترامپ درباره مذاکره گفت: «ترامپ می‌گوید بیایید گفت‌وگو کنیم و همان‌ لحظه تمام توطئه‌های ممکن را علیه ایران امضا می‌کند. می‌گوید می‌خواهیم مذاکره کنیم، تو اگر اهل مذاکره بودی، چرا [باید] این غلط‌ها را می‌کردی؟!»
به هر تفسیر پزشکیان در حالی گام در مسیر آغاز سال نوی خورشیدی می‌گذارد که نه‌تنها توفیق چندانی در تحقق وعده‌های اساسی که تابستان امسال با طرح آنها، موفق به ورود به پاستور شد، به دست نیاورد، بلکه در مواردی همچون استیضاح همتی یا برکناری ظریف، ناگزیر بازی سیاسی را نیز به تندروهای جناح راست باخته است، آن هم در حالی که برای جلوگیری از این شکست‌های نابهنگام و بزرگ، در ابتدای کار خود و در زمانی که مشغول تشکیل دولت و تاسیس کابینه بود، تا آنجا که می‌شد به جناح رقیب باج داده بود. حال آنکه آنچه در آستانه نوروز 1404 منجر به حذف روزنه‌های باریک امید برای پزشکیان و دولتش شده، همان چند گام نصفه و نیمه‌ای است که در راستای تحقق وعده‌هایی همچون جلوگیری از تشدید سختگیری‌ها درخصوص پوشش شهروندان یا بحث فیلترینگ برداشته است. اقداماتی که ازقضا مشخصا هنگامی محقق شد که او به جای عقب‌نشینی مقابل زیاده‌خواهی‌های تندروها، مقابل‌شان ایستادگی کرد و همسو با خواست ملت گام برداشت. بدین ترتیب امید می‌رود او در ادامه مسیر و مشخصا در این بیش از سه سالی که از عمر دولتش باقی مانده، به جای حرکت در مسیر جلب نظر تندروها که نتیجه‌ای جز حذف همتی و ظریف برایش در پی نداشته، به ‌سمت جلب نظر و اعتماد مردم گام بردارد و با اقداماتی مشابه آنچه در بحث تعلیق مصوبه حجاب و رفع فیلتر گوگل‌پلی و واتساپ شاهد بودیم و گسترش آ‌نها به سایر حوزه‌های مورد مطالبه افکار عمومی، شرایطی را فراهم کند که در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری بعدی، کماکان بتواند از مردم بخواهد که به او اعتماد کنند و با وجود تمامی کوتاهی‌ها و کدورت‌های این سال‌ها، باز هم پای صندوق رای حاضر شوند.