چاپ

پیام آذری - بسیاری از کارشناسان آب تأکید دارند یکی از دلایل اصلی خشکی دریاچه ارومیه کاشت محصولات پر آب‌بر مانند چغندرقند است که هر ساله هزاران تن در اراضی اطراف دریاچه کاشته می‌شود.
نقش چغندرقند در اقتصاد آذربایجان غربی انکارنشدنی است؛ زیرا نه تنها کشت این محصول در این استان از اهمیت بسیاری برخوردار است، بلکه محصول کارخانه‌های قند این استان زبانزد عام و خاص بوده و حتی به کشورهای دیگر نیز صادر می‌شود و محور اصلی گردش چرخ اقتصادی آذربایجان غربی است، اما همه چیز را هم نمی‌توان فدای اقتصاد کرد.
آب فراوانی برای رشد و به بار آمدن چغندرقند نیاز است پس کشت این محصول در حوضه آبریز دریاچه موجب استفاده آب بسیاری می‌شود و بر روند خشک شدن این دریاچه تأثیر زیادی می‌گذارد، در نتیجه تأثیرات منفی کشت این محصول پر آب‌بر در اطراف دریاچه ارومیه را نمی‌توان انکار کرد و به‌راحتی از کنار آن گذشت.
روش‌های نادرست و سنتی آبیاری مزارع و باغات در آذربایجان‌غربی آب زیادی مصرف می‌کند و زمان آبیاری را به دلیل جذب یا تبخیر بیشتر می‌کند و اگر همه کشاورزان از این روش سنتی استفاده کنند، در مدت زمان کمی آب‌های زیرزمینی از بین می‌روند.
قاتل آب‌های زیرزمینی
13درصد از شکر مورد نیاز ایران را استان آذربایجان‌غربی تولید می‌کند. اما شیوه کشت چغندرقند در این استان، سبب شده این محصول یکی از قاتلان آب‌های زیرزمینی باشد.
شکری که روی میز صبحانه شماست به احتمال 50 درصد از چغندر قند تولید شده، اگر این‌طور نباشد یا محصول نیشکرهای جنوب است یا واردات شکر آماده. اما اگر جزو آن 50درصدی باشد که در ابتدا گفتیم، یعنی برای تولید آن دو برابر شکر وارداتی هزینه صرف شده و هر یک کیلوگرم آن دست‌کم دومتر مکعب از منابع آبی کشور را بلعیده است!
شکر با این وصف اگرچه یک کالای ضروری است اما تولید آن به بهای تخریب محیط زیست تمام می‌شود.
3 برابر تشنه‌تر
سرانه مصرف شکر در جهان 23 کیلوگرم در سال است و سرانه مصرف در ایران 35 کیلوگرم. این یعنی که ایران برای تأمین شکر مورد نیاز خود باید یک و نیم برابر میانگین جهانی هزینه کند، اما هزینه‌هایی که امروز برای تأمین شکر می‌پردازیم گاهی خیلی بیشتر و البته مخرب‌تر از هزینه‌های دیگران است.
چغندر قند محصول پُرآب‌بری است
این گیاه در بیشتر نقاط دنیا در فصل پاییز کشت می‌شود تا بیشترین حجم آب مورد نیاز خود را از باران‌های پاییزی تأمین ‌کند و بخش کمی از آن، با آبیاری کشاورزان تأمین ‌شود. با این حال وقتی کشت این گیاه در اوایل دهه 1370 به آذربایجان غربی راه پیدا کرد، کشاورزان مجبور شدند آن را در بهار بکارند تا از سرمای شدید زمستان در امان بماند.
باران‌های بهاری اما کفاف آب مورد نیاز چغندر قند را نمی‌داد و کشاورزان از آبیاری بیشتری برای زمین‌های خود استفاده ‌کردند.
نتیجه این شد که مصرف آب چغندرقند ایرانی به سه برابر میانگین جهانی رسید و آب مورد نیاز برای آبیاری، به حدود 9 برابر استاندارد دنیا! اتفاقی که بحران بی‌آبی سال‌های اخیر را تشدید کرد و اصرار کشاورزان بر کشت این محصول، سبب کاهش شدید آب‌های زیر زمینی در آذربایجان غربی شد.
اختلاف نزدیک به سه برابری کل آب مورد نیاز در استان آذربایجان غربی در مقایسه با استاندارد جهانی نشان می‌دهد ایران در انتخاب محل کشت 55 درصد از چغندر قند تولیدی خود اشتباه استراتژیک بزرگی را مرتکب شده است؛ اشتباهی که از نگاه مدیریت منابع آب در یک کشور نیمه بیابانی می‌تواند خسارت‌های جبران ناپذیری داشته باشد.
از سوی دیگر، میزان آبی که در آذربایجان غربی برای کشت یک تن چغندر مصرف می‌شود، نشان می‌دهد کشت بهاره چغندرقند فشاری 10برابری به منابع آبی استان آذربایجان غربی می‌آورد که با خشکسالی‌های اخیر، جبران آن تقریباً غیرممکن است.
آذربایجان غربی کوتاه نمی‌آید
سطح زیر کشت و میزان تولید چغندرقند در ایران در دهه گذشته تغییرات قابل توجهی داشته است. با یخبندان شدید سال 1386 و پس از آن خشکسالی سال 1387، کشاورزان منطقه سطح زیر کشت چغندر قند را کاهش دادند اما با پشت سر گذاشتن این دو سال سخت، دوباره کشت چغندرقند از سر گرفته شد و کشاورزان آذربایجان غربی که از سال 1372 تا به حال همیشه در یک سیر صعودی کشت این محصول را افزایش داده بودند، باز هم به این روند ادامه دادند.
آن‌ها در دو دهه، یعنی از 1372 تا 1392 مساحت زمین‌های زیر کشت چغندر قند خود را از 5 درصد به 28 درصد رساندند. یعنی از حدود 10 هزار هکتار به 23 هزار و 400 هکتار. این سیر صعودی البته به همین جا ختم نشد و در سال 94 رقم 30 هزار و 400 هکتار را به خود اختصاص داد.
آن طور که سازمان خواربار جهانی گزارش می‌دهد، 55 درصد از چغندر قند ایران در استان آذربایجان غربی تولید می‌شود و در این راه 710 میلیون مترمکعب از منابع آبی استان به مصرف می‌رسد تا 355 هزار تن شکر تولید شود. این یعنی به ازای هر کیلوگرم شکر باید دو مترمکعب آب از منابع آبی این استان مصرف شود.
افتخار رکوردداری
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان با بیان اینکه آذربایجان غربی رتبه اول تولید چغندرقند کشور را دارد، اظهارمی‌کند: استان با تولید7/1 تا 8/1 میلیون تن رتبه اول تولید چغندرقند را در کشور دارد.
خسرو شهبازی با بیان اینکه انتظار می‌رود تا پایان فصل برداشت، این میزان تولید به یک میلیون و 850 هزار تن برسد، اظهارکرد: برنامه ابلاغی کشت چغندر قند در سال زراعی جاری 30 هزار هکتار است.
وی افزود: از ابتدای مهر ماه که برداشت چغندر قند از مزارع استان آغاز شده است تاکنون بیش از 600 هزار تن محصول از مزارع زیر کشت این محصول برداشت و تحویل 6 کارخانه قند فعال در این زمینه شده است.
شهبازی ادامه داد: قیمت خرید تضمینی در سال جاری به ازای هر کیلوگرم چغندر قند با عیار 16 درصد 39 هزار و 300 ریال است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی گفت: با افزایش عیار، قیمت نیز افزایش می یابد و در قبال تحویل هر تن چغندر قند 20 کیلوگرم تفاله خشک به نرخ 12 هزار ریال و 2 کیلوگرم قند یا شکر به نرخ 30 هزار ریال به عنوان جایزه به کشاورزان پرداخت می‌شود.
وی بیان کرد: سطح زیر کشت چغندر قند در حوضه آبریز دریاچه ارومیه 14 هزار و 800 هکتار به صورت قراردادی است و 15 هزار و 200 هکتار نیز در خارج از حوزه کشت شده است.
به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی، شهبازی تأکید کرد: مجموع ارزش چغندرهای قند خریداری شده بیش از یک هزار و 974میلیارد تومان است که ازاین مبلغ 70 درصد مطالبات کشاورزان پرداخت شده و مابقی نیز در اسرع وقت پرداخت خواهد شد.
منبع: روزنامه قدس