پیام آذری - خراسان / صالحه خدادادی دکتری مطالعات زنان و پژوهشگر حوزه خانواده از تاثیر رواج بلاینددیتها در جامعه می‌گوید و دنیای بعد از آن را پیش‌بینی می‌کند.
آن چه این روز‌ها در نسخه‌های مختلف بلاینددیتها می‌بینیم، بیشتر روایت‌کننده آن چیزی است که زیرپوست فرهنگ و جامعه دارد اتفاق می‌افتد و در رسانه‌های جمعی ملی از آن خبری نیست. جوانانی که دست و صورت‌شان را تتو و پیرسینگ پوشانده است، لباس‌هایشان شبیه بخشی از آن چیزی است که در کوچه و خیابان می‌بینیم ولی در صداوسیما نه.
بعد از پرسش‌هایی مانند این که «گذشته طرف چقدر واست مهمه؟ دیت بد هم داشتی؟ مادیات برایت مهم است؟ کدوم پسر یا دختر کنسله؟ ماشین طرف مقابل برایتان اهمیت دارد؟» چالش‌هایی مثل تماس با یکی از اعضای خانواده طرف مقابل، چالش‌های پاک کردن آرایش صورت یا مجازات‌های 5ثانیه‌ای هم به ترکیب برنامه‌ها اضافه می‌شود تا آن را برای بیننده جذاب‌تر کند.
استفاده از کلمات غیرفارسی مانند دیت، پارتنر، اکس، کاپل و اصطلاحاتی که نسل جدید از آن استفاده و با آن ارتباط برقرار می‌کنند هم یکی از مواردی است که شاید این برنامه‌ها را در نظر نسل جدید قابل‌قبول‌تر کند. البته بعضی وقت‌ها جواب و توقعات عجیب مانند «ماشین طرف مقابل پراید نباشه. کمتر از شاسی سوار نمی‌شوم یا دختری که خرج خودش رو نده کنسله» و سوال‌هایی که در رسانه‌ها مطرح نمی‌شود شاخک‌های بیننده را تیز می‌کند تا سرنوشت دو شرکت‌کننده را تا آخر پیگیری کند. به نظر می‌رسد این برنامه‌ها در نبود برنامه‌هایی برای فرهنگ‌سازی روابط در رسانه‌های ملی و جمعی دارند با ملغمه‌ای از چالش‌ها، دیدگاه‌های مختلف به درست یا غلط وارد فاز فرهنگ‌سازی می‌شوند.
ظرفیت جدید بلاینددیت باز شد!
همان‌طور که گفتیم بلاینددیتها در شکل‌های مختلف ساخته می‌شوند و حتی نسخه مذهبی آن هم منتشر شده که و‌اکنش‌های زیادی را به دنبال داشته است. البته این بخشی از موضوع است و طرف دیگر آن به صفحه و کانال‌های مختلفی برمی‌گردد که در فضای مجازی مشغول عضوگیری برای بلاینددیت هستند. تعدادشان هم کم نیست و هر کدام برای خود یک شیوه‌نامه دارند. به سراغ این کانال‌ها می‌روم. این یکی مخصوص تهران است و عضو‌هایی را می‌پذیرد که فقط و فقط دختر باشند. برای واردشدن اسم‌تان در فهرست باید 100هزارتومان بپردازید و بعد هم طبق قوانین کانال «اسم، سن، آی‌دی تلگرام، عکس از فیس و یک ویس معرفی» ارسال کنید تا ادمین یک پسر از اعضای کانال پسر‌ها را به شما معرفی کند و با هم به دیت بروید.
البته این که این قرار‌ها واقعی است و آیا طرف مقابل صرفا می‌خواهد یک قرار آشنایی داشته باشد یا نه، هیچ تضمینی وجود ندارد. جالب این که بعضی از این کانال‌ها ظرفیت‌محور هستند و هربار با نوشتن «ظرفیت تکمیل شد یا ظرفیت جدید باز شد» حسابی بازار گرمی می‌کنند. بعضی کانال‌ها هم به شکل دیگری اداره می‌شوند و افراد بعد از واریز حق معرفی یا عضویت، فرم طلایی یا وی‌آی‌پی را پرمی‌کنند تا آن فرم در کانال گذاشته شود و از طریق آن دوطرف با هم آشنا شوند.
البته اگر فقط غرض آشنایی باشد و نه سناریو‌های پیچیده و ترسناک. در یوتیوب و اینستاگرام هم که هدف از چنین تولید محتوایی مشخص است، کسب درآمد دلاری از ویدئو‌های پربازدید یوتیوب، یا افزایش آمار فالوئر اینستاگرامی، دیده شدن در اکسپلور و درنهایت افزایش سطح تعامل پیج و بالا بردن تعرفه تبلیغات. عجیب این‌که چنین بستر سودجویانه‌ای که مشخص است نمی‌تواند زمینه یک آشنایی درست برای ازدواج را فراهم کند بین قشر زیادی از جوانان جدی هم گرفته می‌شود.
آدم‌های واقعی در جامعه به مطبوعات و رسانه ملی راهی ندارند
دکتر «نیره توکلی» جامعه‌شناس و پژوهشگر یکی از دلایل مهم پربازدیدشدن بلاینددیتها را نبود برنامه روشنگرانه در رسانه ملی می‌داند.
هماکنون بلاینددیتها شکل و شمایلی پیدا کرده است که یک جامعه‌شناس باید آن را تجزیه و تحلیل کند. به سراغ دکتر «نیره توکلی» جامعه‌شناس و پژوهشگر رفتیم و نظر او را درباره اقبال به این نوع برنامه‌ها و پربازدید شدن آن پرسیدیم.
دکتر توکلی سیاست‌های صداوسیما را دلیل بزرگ پربازدید شدن برنامه‌های بلاینددیت در فضای مجازی می‌داند و می‌گوید: «تا جایی که می‌دانم کمبود برنامه‌های روشنگرانه و کمبود آزادی برای این که افراد، خواسته‌های مشروع خودشان را بیان کنند، باعث پربازدید شدن برنامه‌هایی مثل بلاینددیت شده است. صداوسیما و رسانه‌های تاییدشده با آن چیزی که در جامعه می‌گذرد بسیار فاصله دارند. بخشی نادیده گرفته می‌شوند و به همین دلیل هر برنامه بی‌ارزشی در فضای مجازی راحت دیده می‌شود و این یک اتفاق بسیار ناراحت‌کننده است.
یعنی مردم جذب هر تبلیغ مشمئزکننده‌ای می‌شوند. علتش این است که آدم‌های واقعی در جامعه به مطبوعات و رسانه ملی راهی ندارند تا درباره این موارد افشاگری کنند. اگر روشنفکران واقعی و اساتید دانشگاه بتوانند عقایدشان را در رسانه ملی مطرح کنند این همه تاریک‌فکری جامعه را دربرنمی‌گیرد. در حال حاضر، هر ارزشی به ضدارزش تبدیل شده است و مردم خیلی کار‌ها را به اصطلاح از روی بغض معاویه انجام می‌دهند. در فضا‌های عمومی محدودیت داریم و خوب روشنگری نمی‌شود. یک عده که خودشان عقاید پوسیده و سنتی دارند، حرف‌هایی می‌زنند که با آن نمی‌شود به جنگ تبلیغات پیشرفته رفت. یعنی باید کسانی باشند که ارزش‌های واقعی را تبلیغ کنند، معلوم کنند ارزش‌ها چه هستند و حرف‌های تازه‌ای زده شود.»
سودجویی اقتصادی و فالوئر گرفتن؛ اسم رمز بلاینددیتها
«صالحه خدادادی» دکتری مطالعات زنان و پژوهشگر حوزه خانواده از تاثیر رواج بلاینددیتها در جامعه می‌گوید و دنیای بعد از آن را پیش‌بینی می‌کند.
«از لحاظ تاریخی اولین بلاینددیتها به دهه 1920 در آمریکا و برگزاری آن در دانشگاه و یک برنامه کمدی برمی‌گردد. بعد از آن پای بلاینددیتها در فضای مجازی به خصوص یوتیوب کشور‌های غربی باز شد و طرفداران قابل توجهی پیدا کرد. «وینی ویدز» یک یوتیوبر است که چند نمونه از بلاینددیتها را در یوتیوب بارگذاری کرد و بعد از آن هم یک یوتیوبر معروف دیگر که آموزش‌های یوتیوبی برای درآمدزایی دارد، برنامه‌ای را در این فضا بارگذاری کرد.
بلاینددیتها در ایران با استقبال زیادی بین نسل موسوم به z روبه‌رو شد، از اواخر زمستان سال گذشته برنامه‌های مختلفی با عنوان بلاینددیت ساخته شد و این مسئله چنان قوت گرفت که حتی نسخه اسلامی بلاینددیت را هم ساختند و با ایرانیزه کردن آن سعی کردند به این برنامه‌ها تنوع دهند.» دکتر صالحه خدادادی با این مقدمه قرار است از شکل‌های مختلف بلاینددیت و اثرات پربازدید شدن این قرار ملاقات‌های ناشناس بر افراد جامعه بگوید.
![]()
در بعضی برنامه‌ها تم حرمسرا تشکیل می‌دهند!
هر برنامه بلاینددیت با فرمول و ساختار متفاوتی ساخته می‌شود. درباره آسیب‌های ابن بلاینددیتها می‌پرسم و خدادادی می‌گوید: «از ویژگی‌های اصلی بلاینددیتها تاکید بر تمایز طبقه اقتصادی شرکت‌کنندگان است که منطبق بر نظام سرمایه‌داری است؛ بنابراین اگر زمانی پول پسر در برابر بدن دختر مطرح بود، در این بلاینددیتها سرمایه مالی پسر و دختر با هم مقایسه می‌شود. مدل دیگر شکل به‌ظاهر اسلامی آن است که دوطرف روبهروی هم می‌نشینند و در آن چالش‌های عقیدتی را ایجاد می‌کنند. برای مثال در رابطه با حقوق زن و مرد و نگاه اسلام به این حق و تکلیف زن و مرد دربرابر هم می‌پردازند و موضوعاتی مانند چندهمسری، وظایف زن در منزل، تامین مالی زن از سوی مرد و موارد مشابه را مطرح می‌کنند.
در واقع یک چالش منطبق با مسائل جنسی و جنسیتی منتها علی‌الظاهر با پیش‌زمینه اسلامی. علی‌الظاهر را به این خاطر تاکید می‌کنم، چون شرکت‌کنندگان، برداشت شخصی خودشان را نسبت به این مفاهیم دینی ابراز می‌کنند که بعضا زاویه جدی با منابع دست اول دارد. از آن طرف، چون مخاطبان این برنامه احساس نیاز به کشف حقیقت نمی‌کنند این مواضع چارچوب شریعت تلقی می‌شود که بین نسل جوان تبعات منفی خود را دارد. مورد بعدی و جدید از انواع بلاینددیتها حالت مشابه تشکیل حرمسراست! یعنی دخترانی را به صف می‌گذارند و یک پسر وارد می‌شود؛ از همان ابتدا شروع می‌کنند که آیا این دختر‌ها با همان نگاه اول این پسر را می‌پذیرند یا وقتی آن پسر شروع می‌کند به گفتن یک سری از ویژگی‌ها و سلایق شخصی‌اش، هرکدام از دختر‌ها تا کجا مقاومت می‌کنند تا دیت بعدی را با آن فرد داشته باشند.»
بلاینددیتها به دنبال فالوئرگرفتن هستند
وقتی از این پژوهشگر درباره هدف و پشت‌پرده ساخت برنامه‌های بلاینددیت می‌پرسم، این‌طور پاسخ می‌دهد: «در مسئله بلاینددیت باید درنظر داشته باشیم که اولا استقبال از آن ریشه در گذشته ما دارد. در واقع بلاینددیتها گذری هستند به سنن قدیمی در امر ازدواج. یعنی یک براکت مضحک وسط سبک زندگی سنتی که از آن به اشتباه بوی مدرنیته بلند می‌شود؛ صرفا برای این که آمار فالوئرهایشان را بالا ببرند. در همه این بلاینددیتها به جز شخص سوم دو نفر به شدت معروف می‌شوند و اگر بعضی‌هایشان را بعد از برنامه چک کنید، می‌بینید برایشان فن پیج هم زدند و آمار فالوئرهایشان به صورت تصاعدی بالا رفته است.
به نظر من دوست‌یابی هدف ثانویه این بلاینددیت‌هاست و هدف اول راه‌انداختن یک کسب‌و‌کار اینترنتی است. مثلا یک خانم آرایشگر بعد از شرکت در این برنامه‌ها بسیار معروف شد و الان فالوئر‌های بسیار بالایی دارد. ضمن این که در بلاینددیتها لازم نیست لزوما از سرمایه بدن خود استفاده کنند و می‌توانند صرفا با معروف شدن به هدف اصلی خود یعنی کسب‌وکارشان برسند و شما به‌عنوان مخاطب باعث این اتفاق می‌شوی. در واقع بلاینددیتها در حالت خوشبینانه، راهکاری برای افزایش فالوئر آن هم با هدف سودجویی اقتصادی است.»
شوگرددی و شوگرمامی‌ها هم بلاینددیت می‌سازند
با توجه به این که هماکنون شاهد ساخت انواع و اقسام برنامه‌های بلاینددیت هستیم، نظر دکتر خدادادی را درباره آینده این برنامه‌ها و میزان اقبال به آنها پرسیدم. او می‌گوید: «حدس من این است در آینده بلاینددیت جمعیت زیادی را دنبال خودش نخواهد کشید. شاید اگر این برنامه‌ها، مثل کانال‌های صیغه‌یابی امری پنهانی بود، طرفداران بیشتری داشت، چون علی‌رغم این‌که ما در حال گذر از سنت به مدرنیته هستیم و خیلی از جوان‌ها هم خودشان را طرفدار مدرنیته می‌دانند، اما حضور والدین و جامعه سنتی جرئت و جسارت شرکت در این برنامه‌ها را به همه نمی‌دهد. به هر حال با شرکت در این برنامه‌ها شما دیده می‌شوی، چهره‌ات مات نمی‌شود و قرار است جمعیت زیادی درباره‌ات صحبت کنند که شاید اقوام، دوستان، همکار و هم‌محله‌ای‌ات باشند. بعد هم در فضای مجازی فالوئرهایت بالا می‌رود.
به نظر من عمر بلاینددیت در ایران کوتاه است مگر این که تنوعی به آن اضافه شود که احتمالا باز از برنامه‌های غربی الگوی جدیدی بگیرد. مثلا در غرب بلاینددیت‌هایی برای انواع دگرباشان جنسی در حال شکل‌گیری است. البته با توجه به فرهنگ و قوانین بعید می‌دانم در ایران این نوع برنامه‌ها اجرا شود. اما یک حالت دیگر که در ایران ممکن است برگزار شود بلاینددیت شوگرددی‌ها و شوگرمامی‌هاست که در ایران ممنوعیتی ندارند و همین الان هم برخی در صفحات خود به‌راحتی از آن صحبت می‌کنند.»