بزرگنمايي:

پیام آذری - -گر چه این آیین‌ها با گسترش شهرنشینی و زندگی ماشینی تغییر شکل یافته و برخی نیز به دست فراموشی سپرده شده‌اند، اما مردم این منطقه از کشورمان بسیاری از این آداب و آیین‌ها را هنوز هم حفظ کرده‌اند؛ یکی از این آیین‌ها تکم گردانی است.
بیوک جامعی کارشناس فرهنگ عامیانه می‌گوید: از گذشته‌های دور در منطقه آذربایجان به ویژه اردبیل افرادی هستند که قبل از رسیدن عید نوروز و مخصوصاً در فاصله بین چهارشنبه آخر سال و شروع سال نو، با اشعار زیبا و آهنگین، آمدن بهار و تمام شدن ایام سخت زمستان را به مردم شهر‌ها و روستا‌ها خبر می‌دهند و این افراد به دلیل اینکه عروسکی چوبی به نام «تکم» به همراه دارند به «تکم چی» یعنی صاحب تکم معروف هستند.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
او افزود: تکم از دو بخش «تکه» به معنی بز نر قوی هیکل که هدایت گله را برعهده دارد و «م» ضمیر ملکی دوم شخص مفرد تشکیل شده است. تکم یعنی بز نر قوی هیکل من با مجسمه چوبی دست سازی به شکل بز که پایه‌ای داشته و جهت رقصاندن از سوراخ صفحه‌ای چهار گوش یا گرد عبور کرده و حرکت داده می‌شود تکم معمولاً با پولک، سکه، آینه، زنگوله پارچه‌های رنگی-بیشتر قرمز رنگ- و چیز‌های دیگر تزیین می‌شد، این کار برای ایجاد سر و صدا و جلب توجه مردم و البته هر کدام نماد زندگی، برکت و تلاش، روشنایی، شادی و سرود و سربلندی است.
این کارشناس گفت:تکم چی‌ها یا تکم گردانان که خود، لباس مخصوص محلی به تن دارند با خواندن اشعاری موزون معمولاً در قالب بایاتی (نوعی دو بیتی محلی) - و رقصاندن تکم که از برخورد با صفحه زیرین خود، صدای خاصی را تولید می‌کند؛ آمدن عید را در قالب موسیقی محلی نوید می‌دهند و در ازای این کار، صله و مژدگانی دریافت می‌کنند این مژدگانی در زبان محلی «پای» یا «بایرام پایی» یعنی عیدانه خوانده می‌شود و با توجه به وضعیت مالی اهالی متفاوت است.
شهاب الدین وطن دوست، استاد دانشگاه و کارشناس ادبیات فولکلوریک نیز در این باره می‌گوید: تکم گردانان که خود نیز بعضاً قریحه شاعری دارند، با اشعار خود مردم را به زندگی نو، پشت سرگذاشتن سختی‌ها و فراموشی گرفتار‌ها و تلاش برای معاش، احترام به بزرگان و به جا آوردن صله رحم دعوت می‌کنند. آنان ضمن خبر دادن آمدن بهار طبیعت، از مردم می‌خواهند همراه با تغییر طبیعت به دگرگونی نماد و ضمیر درونی خود بپردازند اشعار تکم چی‌ها از شادمانی‌ها، تحسین خوبی‌ها و آرزوی برکات الهی مملو است.
بهار آمد بهار آمد خوش آمد
علی با ذوالفقار آمد خوش آمد
گل و نسیرین به باغ آمد خوش آمد
سیزون بو تازه بایرامز مبارک
آیوز، ایلوز، هفتوز، گونوز مبارک
در طول زمان، مضامین دینی و اعتقادی، اجتماعی و حتی انتقادی نیز به اشعار تکم گردانان راه یافته و به غنای آن افزوده است. در این شعار اسامی پر برکت امامان معصوم (ع) و اماکن متبرکه نیز به چشم می‌خورد.
جناب جبرئیل نامه گتوردی
گتور جگین پیغبره یتوردی
مبارک قوللارین گویه گوتوردی
سیزون بو تازه بایراموز مبارک
آیوز، ایلوز، هفتوز، گونوز مبارک
امیرالمومنین تخته چیخاجاق
یزیدون بوینونا نوخدا ووراجاق
سرین شربت سویرینه آخاجاق
سیزون بو تازه بایرامز مبارک 
آیوز ایلوز هفتوز گونوز مبارک
این کارشناس همچنین می‌گوید:گرچه از سابقه تاریخی و خاستگاه آیین تکم خوانی جزییات زیادی در دست نیست، اما روشن است که این آیین زیبای سنتی از جامعه باصفای عشایری و روستایی منطقه آذربایجان برخاسته و رشد کرده است. چیزی شبیه به این آیین در برخی مناطق شمالی و مرکزی کشور دیده می‌شود که البته با تفاوت‌هایی همراه است. 
وطن دوست در این باره می‌گوید: متاسفانه امروزه با عوض شدن روش و منش زندگی مردم و اهالی آذربایجان، تکم خوانی هم مثل سایر آداب و رسوم ارزشمند کم رنگ است.
وی معتقد است: برای احیا و توسعه دوباره این گونه مراسم‌ها و زیبایی‌های آن باید هم متولیان امور فرهنگی و هم نویسندگان و خود مردم دست به کار شوند و با گرد آوری آثار شفاهی به جا مانده و برگزاری جشنواره‌های محلی مراسم نوروز، در تجدید حیات آن بکوشند.
عسگر ایمانی یکی از افرادی است که بیش از نیم قرن نوید بخش عید نوروز در میان مردم شهرستان مشگین شهر است. اهالی او را با نام «حاج عسگر تکم چی» می‌شناسند. او می‌گوید: 65 سال است که در روز‌های آخر سال پای پیاده فاصله 5 کیلومتری بین روستا‌ها را طی می‌کنم و به تکم خوانی می‌پردازیم. این تکم چی باسابقه اضافه می‌کند: متاسفانه اکنون دیگر از آیین تکم خوانی نشان کمتری به چشم می‌خورد و مانند برخی سنت‌های اصیل دیگر در حال فراموشی است. با اینکه بیشتر اهالی مرا می‌شناسند و معمولاً از من استقبال خوبی می‌کنند، اما دیگر از آن شوق و حرارت سابق خبری نیست بیشتر تکم چی‌ها از حضور در بین مردم ابا دارند.
البته در سال‌های اخیر این آیین به همت سازمان میراث فرهنگی و جامعه هنری استان در برخی جشنواره‌های محلی و سراسری برای خود جا باز کرده و از استقبال خوبی هم برخوردار بوده است. امید است با همت مسؤولان امر و حمایت از هنرمندان شاهد تثبیت آیین‌ها و سنت‌های دیرینه ایران زمین باشیم.
منبع: خبرگزاری مهر