پیام آذری - به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از فارس، سرمایه‌گذاری‌های گسترده در گلخانه‌ها مناطق سردسیر شمال غرب کشور موجب هدررفت منابع انرژی شده و کشورهای ترکیه و آذربایجان با استفاده از رانت انرژی ایران، محصولات مورد نیاز خود را تولید می‌‎کنند.
در حالی که ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان منابع انرژی در دنیا، سهم زیادی از مصرف داخلی و حتی صادرات گاز را به خود اختصاص داده است، مسئله مصرف بی‌رویه و غیر اصولی گاز در برخی بخش‌ها به ویژه در گلخانه‌های مناطق سردسیر شمالی کشور به بحرانی جدی تبدیل شده است.
این بحران موجب هدررفت منابع ملی می‌شود. یکی از مهم‌ترین دلایل این بحران، جانمایی نادرست گلخانه‌ها در مناطق سردسیر و استفاده از انرژی‌های فسیلی ارزان قیمت به ویژه گاز طبیعی است که باعث مصرف بی‌رویه انرژی در این واحدهای کشاورزی می‌شود.
کشورهای همسایه همچون ترکیه و آذربایجان، با سرمایه‌گذاری در گلخانه‌های شمال غرب ایران، از این رانت انرژی بهره‌برداری کرده و با تولید محصولاتی نظیر خیار و گوجه‌فرنگی، آنها را به کشورهای خود صادر می‌کنند. این امر موجب از دست رفتن بخشی از ذخایر گازی ایران می‌شود.
گزارش‌های شرکت ملی گاز نشان می‌دهند که در پیک سرما، مصرف گاز گلخانه‌ها تا هشت برابر بیشتر از پیک گرما افزایش می‌یابد. این مصرف بی‌رویه گاز، عمدتاً به دلیل موقعیت جغرافیایی این گلخانه‌ها در مناطق شمال غرب و سردسیر است که به جای مناطق جنوبی و گرمسیر ساخته شده‌اند. با این انتخاب نادرست، نیاز به مصرف گاز برای گرمایش گلخانه‌ها به طرز قابل توجهی افزایش می‌یابد و در نتیجه، منابع گازی کشور به هدر می‌رود.
از سوی دیگر، مصوبه جدید دولت که قصد داشت یارانه انرژی به گلخانه‌ها را کاهش دهد، به دلیل فشار و لابی‌های سنگین صاحبان این واحدها، در حال تغییر است و این امر نشان‌دهنده ضعف در سیاست‌گذاری و نظارت بر مصرف انرژی است.
در حال حاضر، دولت سالانه یارانه‌های هنگفتی برای تأمین گاز گلخانه‌ها اختصاص می‌دهد. طبق آمار شرکت ملی گاز، میانگین تعرفه گاز برای گلخانه‌ها در سال 81.8 تک تومان به ازای هر متر مکعب بوده است که سالانه حدود 6.3 هزار میلیارد تومان یارانه انرژی به این واحدها تعلق می‌گیرد.
اگرچه طبق آمارهای وزارت جهاد کشاورزی، سطح زیرکشت گلخانه‌ای کشور به 24 هزار هکتار می‌رسد و پیش‌بینی می‌شود که این میزان تا پایان برنامه هفتم توسعه دو برابر شود، اما این رشد در حجم گلخانه‌ها بدون توجه به مکان‌یابی صحیح و بهینه‌سازی مصرف انرژی، می‌تواند پیامدهای منفی زیادی داشته باشد. در حال حاضر، این مصرف بی‌رویه گاز به کاهش ذخایر گازی کشور منجر می‌شود.

یکی دیگر از مسائل مهم، نحوه استفاده از انرژی ارزان در این گلخانه‌ها است. ترکیه و آذربایجان با استفاده از این انرژی ارزان به تولید محصولات کشاورزی پرداخته و به صادرات آنها می‌پردازند. این در حالی است که ایران باید برای تأمین نیازهای داخلی خود تلاش کند و به جای اینکه دیگر کشورها از این رانت انرژی بهره‌برداری کنند، باید سرمایه‌گذاری‌های داخلی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش وابستگی به منابع فسیلی انجام دهد.
در این میان راهکارهایی برای اصلاح این اقدام نیز باید در دستور کار قرار گیرد که شامل موارد ذیل است:
بازنگری در مکان‌یابی گلخانه‌ها:
احداث گلخانه‌ها در مناطق گرمسیر جنوب کشور می‌تواند میزان مصرف گاز را تا 40 برابر کاهش دهد. این اقدام به کاهش مصرف انرژی، صرفه‌جویی در منابع گازی و کاهش هزینه‌های تولید کمک خواهد کرد.
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر:
برای کاهش وابستگی به گاز طبیعی، می‌توان از منابع انرژی تجدیدپذیر نظیر انرژی خورشیدی و بادی برای تأمین نیازهای گرمایشی و برق گلخانه‌ها استفاده کرد.
ترویج استفاده از فناوری‌های نوین در بهینه‌سازی مصرف انرژی: استفاده از سیستم‌های هوشمند و به‌روز برای مدیریت مصرف انرژی در گلخانه‌ها می‌تواند به کاهش مصرف گاز و صرفه‌جویی در هزینه‌ها کمک کند.
اعمال سیاست‌های دقیق‌تری برای صادرات انرژی:
باید نظارت‌های سختگیرانه‌تری بر صادرات گاز انجام شود تا کشورهایی که از رانت انرژی ایران بهره‌برداری می‌کنند، ملزم به پرداخت هزینه‌های معقول برای این منابع باشند.
در نهایت، در صورتی که ایران بتواند در مصرف منابع گازی خود بهینه‌سازی‌های لازم را انجام دهد و از ظرفیت‌های دیگر انرژی بهره‌برداری کند، می‌تواند علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف انرژی، زمینه را برای تأمین نیازهای داخلی و حتی صادرات پایدار محصولات کشاورزی فراهم کند.