بزرگنمايي:
پیام آذری - کودکان در سنین رشد به دلیل سیستم ایمنی در حال تکامل، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های ویروسی قرار دارند. آبله مرغان، مخملک، روزئولا و بیماری دست پا دهان در کودکان و نوزادان از شایع ترین بیماری های دوران کودکی هستند که والدین باید با علائم آن ها آشنا باشند.
تشخیص به موقع این بیماری ها نه تنها به درمان سریع تر کمک می کند، بلکه از گسترش آن ها به سایر کودکان نیز جلوگیری می نماید. در این مقاله، با همکاری دکتر فرناز محامدی یکی از بهترین پزشکان کودکان و نوزادان غرب تهران به بررسی جامع این چهار بیماری شایع، علائم هر کدام، و روش های تشخیص، درمان و پیشگیری از آن ها پرداخته ایم. همچنین عکس هایی از این بیماری ها برای مقایسه بهتر و تشخیص دقیق تر توسط والدین به این مقاله اضافه شده است.
آبله مرغان در کودکان
بیماری آبله مرغان یکی از شایع ترین بیماری های ویروسی دوران کودکی است که توسط ویروس واریسلا-زوستر ایجاد می شود. این بیماری بسیار مسری بوده و از طریق تماس مستقیم با فرد مبتلا یا از طریق قطرات تنفسی منتقل می شود.
علائم آبله مرغان در کودکان
علائم آبله مرغان در کودکان معمولا در دو مرحله ظاهر می شوند:
مرحله اول : 1 تا 2 روز قبل از ظهور بثورات پوستی، کودک دچار تب، سردرد، بی حالی و بی اشتهایی می شود. مرحله دوم : بثورات پوستی خارش دار به شکل تاول های کوچک پر از مایع ظاهر می شوند که مراحل مختلفی (قرمز شدن، تاول زدن، ترکیدن و خشک شدن) را طی می کنند. این بثورات معمولا ابتدا روی صورت و تنه ظاهر شده و سپس به سایر نقاط بدن از جمله پوست سر، داخل دهان، بینی و حتی ناحیه تناسلی گسترش می یابند. ویژگی خاص آبله مرغان این است که ضایعات پوستی در مراحل مختلف رشد به طور همزمان روی بدن دیده می شوند.
دوره نهفتگی و واگیرداری
دوره نهفتگی آبله مرغان بین 10 تا 21 روز است. بیماری از 1 تا 2 روز قبل از ظهور بثورات پوستی تا زمانی که تمام ضایعات خشک شوند (معمولا 5 تا 7 روز) واگیردار است.
پیشگیری از آبله مرغان
پیشگیری از آبله مرغان به روش های زیر امکان پذیر است:
واکسیناسیون : واکسن آبله مرغان برای کودکان و بزرگسالان در دو نوبت تزریق می شود و یکی از موثرترین راه های پیشگیری است. جداسازی : کودکان مبتلا باید تا زمان خشک شدن تمام ضایعات از مهدکودک یا مدرسه دور بمانند. رعایت بهداشت : شستشوی مرتب دست ها و ضدعفونی اشیاء آلوده.
درمان آبله مرغان
درمان آبله مرغان عمدتا حمایتی است و شامل موارد زیر می شود:
کنترل خارش با لوسیون کالامین و آنتی هیستامین ها کنترل تب با دارو های تب بر مانند استامینوفن (از مصرف آسپرین در کودکان مبتلا به آبله مرغان باید خودداری شود زیرا خطر سندرم رِی را افزایش می دهد) در موارد شدید یا در کودکان دارای نقص ایمنی، داروی ضدویروسی آسیکلوویر ممکن است تجویز شود
مخملک در کودکان
مخملک برخلاف سایر بیماری های مورد بحث در این مقاله، یک بیماری باکتریایی است که توسط باکتری استرپتوکوک گروه A ایجاد می شود. این بیماری معمولا پس از عفونت گلو یا پوست ناشی از این باکتری بروز می کند.
علائم مخملک در کودکان
علائم بیماری مخملک در کودکان شامل موارد زیر است:
گلودرد شدید و دردناک تب بالا (38.3 درجه سانتی‌گراد یا بالاتر) سردرد تهوع، استفراغ و درد شکم (به خصوص در کودکان کوچکتر) بثورات پوستی قرمز شبیه به کاغذ سنباده که ابتدا از گردن و قفسه سینه شروع شده و به سرعت به کل بدن گسترش می یابد (به جز اطراف دهان که معمولا رنگ پریده باقی می ماند) زبان توت فرنگی (در ابتدا زبان سفید و برفکی شده و سپس قرمز و متورم می شود) قرمزی خطوط پوستی، به خصوص در نواحی چین دار بدن مانند زیر بغل و کشاله ران
دوره نهفتگی و واگیرداری
دوره نهفتگی مخملک 2 تا 5 روز است. بیماری تا 24 ساعت پس از شروع آنتی بیوتیک واگیردار باقی می ماند.
پیشگیری از مخملک
رعایت بهداشت دست ها اجتناب از تماس با فرد مبتلا شستشوی ظروف و وسایل شخصی فرد بیمار درمان سریع عفونت های استرپتوکوکی حلق برای جلوگیری از گسترش بیماری
درمان مخملک
برخلاف بیماری های ویروسی، مخملک به درمان آنتی بیوتیکی پاسخ می دهد:
آنتی‌بیوتیک هایی مانند پنی سیلین یا آموکسی سیلین (در موارد حساسیت به پنی‌سیلین، آنتی بیوتیک های جایگزین تجویز می شود) کنترل تب با استامینوفن یا ایبوپروفن مصرف مایعات فراوان استراحت کافی غذا های نرم و مایعات خنک برای کاهش درد گلو درمان کامل با آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عوارض جدی مانند تب روماتیسمی و گلومرولونفریت حاد ضروری است.
روزئولا در کودکان
روزئولا یا اگزانتم سوبیتوم یک بیماری ویروسی شایع است که معمولا کودکان 6 ماهه تا 2 ساله را مبتلا می کند. این بیماری توسط ویروس هرپس انسانی نوع 6 و گاهی نوع 7 ایجاد می شود.
علائم روزئولا در کودکان
علائم روزئولا در کودکان به صورت الگوی مشخصی ظاهر می شوند:
مرحله تب : تب ناگهانی و بالا (39 تا 40 درجه سانتی‌گراد) که 3 تا 5 روز طول می کشد مرحله بثورات : پس از فروکش کردن تب، بثورات پوستی صورتی رنگ و ماکولوپاپولار روی تنه، گردن و گاهی صورت ظاهر می شود علائم همراه می تواند شامل: بی قراری و تحریک پذیری کاهش اشتها تورم غدد لنفاوی گردنی ورم پلک ها سرفه خفیف و آبریزش بینی
ویژگی خاص بیماری روزئولا در نوزادان و کودکان این است که بثورات پوستی پس از فروکش کردن تب ظاهر می شوند، در حالی که در اکثر بیماری های تب دار، بثورات همزمان با تب دیده می شوند.
دوره نهفتگی و واگیرداری
دوره نهفتگی روزئولا 5 تا 15 روز است. دوره واگیرداری آن به طور دقیق مشخص نیست، اما به نظر می رسد در مرحله تب، بیماری واگیردار تر است.
پیشگیری از روزئولا
رعایت بهداشت فردی شستشوی مرتب دست ها اجتناب از تماس نزدیک با کودکان بیمار ضدعفونی کردن اسباب بازی ها و سطوحی که با کودک بیمار در تماس بوده اند
درمان روزئولا
درمان روزئولا عمدتا حمایتی است و شامل موارد زیر می شود:
کنترل تب با استامینوفن یا ایبوپروفن استراحت کافی مصرف مایعات فراوان برای جلوگیری از کم آبی بدن حمام آب ولرم برای کاهش تب اکثر کودکان پس از 7 روز بهبود می یابند و معمولا عوارض جدی رخ نمی دهد. در موارد نادر، تشنج ناشی از تب ممکن است اتفاق بیفتد که نیازمند مراقبت پزشکی فوری است.
بیماری دست، پا و دهان
بیماری دست پا و دهان یک عفونت ویروسی شایع است که معمولا کودکان زیر 5 سال را درگیر می کند. عامل این بیماری معمولا ویروس کوکساکی A16 یا انتروویروس 71 است. این بیماری به دلیل الگوی خاص بثورات در دست ها، پا ها و دهان به این نام شناخته می شود.
علائم بیماری دست پا دهان
علائم بیماری دست پا دهان معمولا به ترتیب زیر ظاهر می شوند:
مرحله مقدماتی : تب خفیف (38 تا 39 درجه سانتی گراد)، گلودرد، بی حالی و بی اشتهایی مرحله بثورات : 1 تا 2 روز پس از شروع تب، بثورات پوستی و زخم های دهانی ظاهر می شوند: زخم های دردناک داخل دهان (روی زبان، لثه ها و گونه ها) بثورات قرمز با تاول های کوچک روی کف دست ها، کف پا ها و گاهی باسن در برخی موارد، ضایعات روی زانو ها، آرنج ها و ناحیه تناسلی نیز دیده می شود درد دهان در این بیماری ممکن است باعث اختلال در غذا خوردن و آشامیدن کودک شود که می تواند به کم آبی بدن منجر گردد.
دوره نهفتگی و واگیرداری
دوره نهفتگی بیماری دست، پا و دهان 3 تا 6 روز است. بیماری در هفته اول پس از شروع علائم بسیار مسری است، اما ویروس ممکن است تا هفته ها در مدفوع باقی بماند.
پیشگیری از بیماری دست پا دهان
شستشوی مرتب دست ها، به خصوص پس از تعویض پوشک و قبل از غذا ضدعفونی کردن سطوح و اسباب بازی های آلوده اجتناب از تماس نزدیک با افراد بیمار جلوگیری از استفاده مشترک از ظروف، حوله و وسایل شخصی
درمان بیماری دست پا دهان
درمان عمدتا حمایتی است و شامل موارد زیر می شود:
کنترل تب و درد با استامینوفن یا ایبوپروفن مصرف مایعات سرد و نرم مانند بستنی، ماست و آب میوه های خنک برای کاهش درد دهان دهانشویه های مسکن (با مشورت پزشک) استراحت کافی توجه ویژه به کم آبی بدن در کودکانی که به دلیل درد دهان، از خوردن و آشامیدن امتناع می کنند
مقایسه بیماری های شایع ویروسی در کودکان
برای کمک به والدین در تشخیص اولیه این بیماری ها، جدول زیر تفاوت های کلیدی آن ها را نشان می دهد:
| بیماری | عامل | دوره نهفتگی | الگوی بثورات | علائم شاخص |
|---|
| آبله مرغان | ویروس واریسلا-زوستر | 10-21 روز | تاول های خارش دار در مراحل مختلف رشد | همزمانی ضایعات در مراحل مختلف روی بدن |
| مخملک | باکتری استرپتوکوک گروه A | 2-5 روز | بثورات قرمز شبیه کاغذ سنباده | زبان توت فرنگی و رنگ پریدگی اطراف دهان |
| روزئولا | ویروس هرپس انسانی نوع 6 و 7 | 5-15 روز | بثورات صورتی پس از فروکش تب | تب بالا که 3-5 روز طول می کشد، سپس بثورات |
| بیماری دست پا دهان | ویروس کوکساکی یا انتروویروس | 3-6 روز | بثورات و تاول ها روی دست، پا و دهان | الگوی خاص توزیع ضایعات |
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه اکثر این بیماری ها محدود به خود هستند، اما در شرایط زیر باید فورا به پزشک مراجعه کرد:
تب بالای 39 درجه سانتی گراد که با دارو های تب بر کاهش نمی یابد تب بیش از 3 روز علائم کم آبی بدن (کاهش ادرار، خشکی دهان، عدم اشک هنگام گریه) خواب آلودگی شدید یا تحریک پذیری غیرعادی سردرد شدید یا سفتی گردن تشنج مشکل در تنفس درد شدید گلو که مانع از نوشیدن مایعات می شود بثورات پوستی که دردناک، بنفش رنگ یا تاول زده هستند در مورد مخملک، عدم بهبودی 24 ساعت پس از شروع آنتی‌بیوتیک
پیشگیری کلی از بیماری های ویروسی کودکان
برای پیشگیری از این بیماری ها، اقدامات زیر توصیه می شود:
واکسیناسیون منظم : پیروی از برنامه واکسیناسیون کشوری برای کودکان رعایت بهداشت دست ها : شستشوی مرتب دست ها با آب و صابون به مدت حداقل 20 ثانیه تقویت سیستم ایمنی : تغذیه مناسب، ورزش منظم و خواب کافی اجتناب از تماس با افراد بیمار : به خصوص در دوران شیوع بیماری های ویروسی آموزش کودکان : آموزش عادات بهداشتی به کودکان، مانند پوشاندن دهان هنگام سرفه و عطسه
کلام آخر
آبله مرغان، سرخک، مخملک، روزئولا و بیماری دست پا دهان از شایع ترین بیماری های دوران کودکی هستند که هر کدام علائم مشخص و منحصر به فردی دارند. آشنایی والدین با علائم این بیماری ها برای تشخیص زودهنگام و درمان مناسب ضروری است.
اکثر این بیماری ها ویروسی بوده و درمان آن ها در بیشتر مواقع حمایتی است. تنها مخملک که منشا باکتریایی دارد، نیازمند درمان آنتی بیوتیکی است. واکسیناسیون، رعایت بهداشت فردی و محیطی، و اقدامات پیشگیرانه مناسب می تواند از شیوع این بیماری ها جلوگیری کند. با این حال، در صورت بروز علائم هشدار، مراجعه سریع به پزشک ضروری است تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.
عکس های این بیماری ها که به مقاله اضافه شده اند، می توانند به والدین کمک کنند تا با مقایسه بثورات پوستی، تشخیص اولیه دقیق تری داشته باشند. به یاد داشته باشید که تشخیص قطعی همواره باید توسط پزشک متخصص کودکان و نوزادان انجام شود.