پیام آذری - خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها؛ استان آذربایجان شرقی به‌عنوان یکی از مناطق استراتژیک و کشاورزی‌محور کشور، همواره نقش حیاتی در تولید محصولات زراعی و صنعتی داشته است. منابع آبی این استان به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و اقلیم نیمه‌خشک، وابستگی شدیدی به ذخایر آبی سدها دارد. سدهای استان نه‌تنها به‌عنوان تأمین‌کننده آب شرب و کشاورزی شناخته می‌شوند، بلکه نقش کلیدی در مدیریت سیلاب‌ها و کنترل جریان‌های سطحی ایفا می‌کنند.
طی سال‌های اخیر، تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها، شرایط منابع آبی استان را با چالش‌های جدیدی مواجه کرده است. این مسئله باعث کاهش حجم ورودی آب به سدها و افت ذخایر آبی شده و مدیریت این منابع را به مسئله‌ای ضروری و فوری تبدیل کرده است؛ بنابراین بررسی وضعیت سدهای استان در سال آبی جاری، می‌تواند تصویر دقیقی از وضعیت منابع آب ارائه دهد و به تصمیم‌گیری‌های بهتر در حوزه مدیریت منابع کمک کند.
وضعیت برخی سدهای استان
بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از آخرین بررسی‌ها، سدهای آذربایجان شرقی با کاهش محسوس در ورودی آب و سطح ذخایر روبه‌رو شده‌اند. میزان بارندگی‌ها در سال جاری کاهش یافته و این امر به‌طور مستقیم بر حجم ورودی به سدها تأثیر گذاشته است.
سد زنوز
- حجم ذخیره کنونی: 2.33 میلیون مترمکعب
- درصد پرشدگی: 48 درصد
- میزان کاهش ورودی آب: 72 درصد
سد زنوز با کاهش 72 درصدی در حجم ورودی آب نسبت به سال گذشته مواجه شده است. این کاهش ورودی، میزان ذخایر موجود را تحت‌تأثیر قرار داده و تنها 48 درصد ظرفیت مخزن آن پر است. این وضعیت نشان‌دهنده نیاز به مدیریت بهینه منابع برای جبران کمبودها است.
سد سهند
- حجم ذخیره کنونی: 80.3 میلیون مترمکعب
- درصد پرشدگی: 49 درصد
- میزان کاهش ورودی آب: 29 درصد
سد سهند با کاهش 29 درصدی در حجم ورودی آب، با سطح پرشدگی 49 درصدی روبه‌رو است. این سد یکی از منابع اصلی تأمین آب کشاورزی و صنعتی استان به‌شمار می‌رود و کاهش ورودی آب، ظرفیت آن را به کمتر از نصف رسانده است.
سد قلعه چای
- حجم ذخیره کنونی: 9.65 میلیون مترمکعب
- درصد پرشدگی: 24 درصد
- میزان کاهش ورودی آب: 26 درصد
سد قلعه چای، با کاهش 26 درصدی در میزان ورودی، در حال حاضر 24 درصد ظرفیت خود را پر کرده است. این سد به‌عنوان یکی از منابع مهم تأمین آب کشاورزی، به مدیریت دقیق‌تری نیاز دارد.
سد کلقان
- حجم ذخیره کنونی: 9.13 میلیون مترمکعب
- درصد پرشدگی: 42 درصد
- میزان کاهش ورودی آب: 22 درصد
سد کلقان، که یکی از سدهای کوچک استان محسوب می‌شود، با کاهش 22 درصدی ورودی آب مواجه شده و تنها 42 درصد ظرفیت خود را پر کرده است.
سد ارسباران
- حجم ذخیره کنونی: 10.13 میلیون مترمکعب
- درصد پرشدگی: 41 درصد
- میزان کاهش ورودی آب: 27 درصد
سد ارسباران به‌عنوان یکی از منابع حیاتی آب استان، با کاهش 27 درصدی در ورودی آب روبه‌رو بوده و در حال حاضر 41 درصد ظرفیت آن پر است.

وضعیت بارندگی‌ها در استان و تأثیر آن بر ذخایر سدها
میزان بارندگی در آذربایجان شرقی طی سال آبی جاری، نسبت به سال گذشته با کاهش مواجه شده است. این کاهش در میزان بارش‌ها به‌ویژه در مناطق بالادستی سدها، تأثیر مستقیمی بر حجم ورودی آب داشته است. بارندگی‌های پراکنده و غیرمؤثر که امکان نفوذ به منابع زیرزمینی و تأمین جریان‌های سطحی را ندارند، جایگزین بارش‌های مؤثر سال‌های گذشته شده‌اند.
آب ورودی به سدها کاهش یافته است
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای ذربایجان شرقی در گفت‌وگو با مهر در خصوص وضعیت سدهای استان، اظهار کرد: از اول سال آبی (1404-1403) یعنی از اول مهرماه 1403 تاکنون 9/33 میلیون مترمکعب آب وارد سدهای بزرگ استان شده است.
‌یوسف غفارزاده ادامه داد: این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل، 3/35 میلیون مترمکعب آب وارد سدهای استان شده بود، یعنی درسال آبی 1404-1403 روان آب‌های ورودی به مخازن سدها نسبت به سال قبل 4 درصد کاهش یافته است.
وی ادامه داد: با توجه به برنامه ریزی‌ها و مصرف بهینه آب، مجموع ذخایر آبی در مخازن سدهای بزرگ استان چهل و هفت درصد بیشتر از سال قبل است.
وی افزود: درحال حاضر 33 درصد مخازن سدهای بزرگ استان پر شده و 67 درصد از ظرفیت آنها خالی است.
غفارراده با اشاره به وضعیت سدهای کوتاه در سال آبی جاری، گفت: سدهای کوتاه درحال آبگیری استان بالغ بر 58 مورد که در سطح استان گسترده و پراکنده هستند و عمدتاً برای بهبود معیشت روستاییان احداث شده‌اند، با توجه به اتمام فصل آبیاری، آب مورد نیاز کشاورزان از سدهای فوق تأمین شده و حجم مخازن فوق به انتهای سال آبی به حداقل رسیده که در سال آبی جدید مجدداً طبق برنامه ریزی‌های انجام شده بر اساس برنامه‌های زمان بندی و رعایت حق آبه مصرف کنندگان نسبت به آبگیری سدهای مذکور اقدام خواهد شد و امیدواریم تا 15 اردیبهشت از فرصت‌ها برای آبگیری استفاده کنیم.
بیشترین حجم آب ورودی مربوط به سد آیدوغموش میانه است
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی گفت: بیشترین حجم آب ورودی مربوط به سد آیدوغموش میانه است که از 110 هزار مترمکعب به 2.37 میلیون مترمکعب رسیده و 2 هزار و 55 درصد بیشتر شده ست.
وی افزود: حجم آب ورودی به سد نهند نیز 353 درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل است و از 320 هزار مترمکعب به 1.45 میلیون مترمکعب افزایش یافته است.
غفارزاده بیان کرد: در این مدت حجم آب ورودی به سدهای زنوز 72 درصد، سهند 29 درصد، قلعه چای 26 درصد، کلقان 22 درصد و ارسباران 27 درصد کاهش داشته است.
وی اظهار کرد: به رغم کاهش روان آب‌های ورودی به مخازن سدها، با برنامه ریزی های انجام شده و مصرف بهینه آب، مجموع ذخایر آبی در مخازن سدهای بزرگ استان 47 درصد بیشتر از سال قبل است و در حال حاضر 200 میلیون و 500 هزار مترمکعب آب در مخازن سدهای استان جمع شده که 33 درصد از حجم کل در تراز نرمال است.
وی با بیان اینکه حجم مخازن سدهای استان در تراز نرمال 603 میلیون و 400 هزار مترمکعب است، گفت: حجم آب‌های جمع شده در پشت سدهای استان در مقایسه با مدت مشابه سال آبی گذشته که 136 میلیون مترمکعب بود 47 درصد بیشتر است.
غفارزاده با بیان اینکه سدهای علویان مراغه، سهند هشترود، نهند تبریز، آیدوغموش میانه، ستارخان اهر، قلعه چای عجب شیر، کلقان و کردکندی بستان آباد، تاجیار سراب، زنوز مرند و ارسباران کلیبر سدهای داخل آذربایجان شرقی و سدهای ارس و خداآفرین سدهای مرزی استان هستند، گفت: بیشترین افزایش در حجم آب پشت سدهای استان مربوط به سد نهند است که از مخزن 21.6 میلیون مترمکعبی این سد، 53 درصد معادل 11.45 میلیون متر مکعب پر شده در حالی که این رقم در مدت مشابه سال قبل 790 هزار مترمکعب بود.

وی ادامه داد: سدهای ارسباران، زنوز، تاجیار، آیدوغموش، علویان، قلعه چای، ستارخان و سهند نیز در سال آبی جاری وضعیت بهتری از نظر پرشدگی مخازن دارند اما حجم آب پشت سد کلقان که در حال حاضر 9.13 میلیون مترمکعب است در مقایسه با مدت مشابه سال آبی قبلی که 11.58 میلیون مترمکعب بود 21 درصد کمتر شده و در واقع 42 درصد از این سد 22 میلیون مترمکعبی پر است و سد کردکندی هیچ تغییری نسبت به سال قبل نداشته و حجم پرشدگی مخزن آن هفت درصد است و 380 هزار متر مکعب آب دارد.
وی به میزان آب در پشت سدهای داخل استان اشاره و اظهار کرد: حجم آب پشت سد علویان 16.45 میلیون متر مکعب و حدود 2 برابر مدت مشابه سال آبی گذشته است و از مخزن 57 میلیون مترمکعبی این سد که تأمین کننده آب بخش‌های مختلف در مراغه و شهرهای پایین دست است حدود 29 درصد پُر است.
غفارزاده افزود: سد 165 میلیون مترمکعبی سهند نیز 80.03 میلیون مترمکعب معادل 49 درصد آب دارد که به رغم کاهش حجم آب ورودی وضعیت خوبی نسبت به سال آبی قبل دارد و 15 درصد بیشتر آب در خود جای داده است.
وی بیان کرد: حجم پرشدگی سد آیدوغموش میانه در سال آبی جاری 20 درصد، ستارخان اهر 25 درصد، قلعه چای عجب شیر 24 درصد، تاجیار 49 درصد، زنوز 48 درصد، کردکندی هفت درصد و ارسباران 41 درصد است و وضعیت آب پشت مخازن این سدها نسبت به مدت مشابه سال آبی قبل در مجموع 47 درصد بهتر شده است.
وضعیت فعلی سدهای آذربایجان شرقی بیانگر کاهش چشمگیر منابع آبی استان در سال آبی جاری است. سدهای زنوز، سهند، قلعه چای، کلقان و ارسباران، همگی با کاهش ورودی آب مواجه شده‌اند و درصد پرشدگی مخازن آن‌ها به کمتر از 50 درصد رسیده است. این وضعیت نیازمند نظارت دقیق و برنامه‌ریزی‌های مناسب برای مدیریت منابع آبی است.
با توجه به کاهش بارندگی‌ها و افزایش نیازهای آبی، لازم است اقدامات جدی در حوزه بهره‌وری آب، مدیریت مصارف و بهینه‌سازی ذخایر موجود انجام شود. همچنین رصد مداوم وضعیت بارش‌ها و منابع آبی برای پیشگیری از بحران‌های احتمالی، از اولویت‌های ضروری خواهد بود.
کد خبر 6339772