بزرگنمايي:

پیام آذری - به گزارش منیبان، اگر دکتر برای شما آزمایش اسپرم (Sperm) یا اسپرموگرام (Spermogram) نوشته و برای انجام آن ناچار به انجام خودارضایی (استمنا) هستید، حتماً می‌خواهید بدانید حکم شرعی آزمایش اسپرم از نظر مراجع تقلید در چنین شرایطی چیست.
مطابق با فقه دین اسلام، استمنا عملی حرام است و جزو گناهان کبیره محسوب می‌شود؛ اما اگر این کار برای آزمایش اسپرم انجام شود؛ چه حکمی دارد؟ در این مقاله، قصد داریم این مسئله را از دید مراجع تقلید و فقه اسلامی بررسی کنیم.
استمنا چیست و چه حکمی دارد؟
وقتی شما عملی، بجز آمیزش انجام می‌دهید و منی از شما خارج می‌شود، “استمنا” کرده‌اید. در فقه اسلامی، دو نوع استمنا وجود دارد:
استمنای حرام (در صورتی‌که خودتان باعث خارج شدن منی شوید)
استمنای حلال (در صورتی‌که همسرتان باعث خارج شدن منی شود، بدون انجام آمیزش)
استمنا حرام، گناهی کبیره است و مسلمانان پس از انجام آن، باید حتما غسل جنابت کنند وگرنه تکالیف دینی آن‌ها مورد قبول خداوند قرار نمی‌گیرد.
حکم استمنا برای آزمایش اسپرم از نظر مراجع چیست؟
آزمایش اسپرم
حکم استمنا برای آزمایش اسپرم
آیا انجام خودارضایی و استمنا برای آزمایش اسپرموگرام (Semen) و بررسی مایع منی مجاز است؟ حکم شرعی آزمایش اسپرم در صورتی که بچه‌دار نمی‌شوم و پزشک معالج به نتیجه این آزمایش نیاز دارد، چیست؟
اگر بیماری مثل واریکوسل دارم و ضرورتی ایجاب نموده که آزمایش اسپرم انجام دهم، اجازه دارم صرفاً برای این تست، استمناء نمایم؟ آیا آزمایش اسپرم روزه را باطل می‌کند؟ حکم شرعی آزمایش اسپرم در ماه رمضان به‌چه صورت است؟ شکستن روزه با خودارضایی و برای تست اسپرم چه حکمی دارد؟
برای رسیدن به پاسخ این سوالات با ما همراه باشید.
چنانکه گفته شد، استمنا در حالت معمول، عملی حرام است و کیفر‌های بسیاری به دنبال دارد. با توجه به اینکه استمنا عملی حرام است، در برخی موقعیت‌های خاص، اشخاص مجبور می‌شوند که دست به استمنا بزنند.
آزمایش اسپرم یا مواردی نظیر این، از جمله موقعیت‌های خاص هستند. عموم مراجع تقلید معتقد هستند که استمنا برای آزمایش اینکه مرد قادر به بچه‌دار شدن هست یا نه، عمل صحیحی نیست.
ایشان معتقدند در چنین شرایطی، بهتر است همسر آن شخص برای او استمنا کند تا گناهی انجام نشده باشد.
البته مراجع تقلید بیان می‌کنند: در برخی از موقعیت‌ها که شخص مجبور است استمنا کند و هیچ راه دیگری برای انجام ندادن این عمل وجود ندارد، شخص مجاز است که استمنا کند.
در ادامه، نظرات برخی از مراجع تقلید را در این باره ذکر می‌کنیم تا با حکم شرعی این عمل بهتر آشنا شویم.
نظر مراجع تقلید در مورد حکم استمنا برای آزمایش اسپرم
امام خمینی (ره)
امام خمینی (ره) معتقدند که استمنا فقط در صورتی‌که برای ضرورت‌های پزشکی باشد، بدون گناه خواهد بود و در غیر این صورت، عملی حرام محسوب می‌شود و باید از آن خودداری کرد. ایشان همچنین معتقدند که انجام استمنا برای برخی آزمایش‌های غیرضروری نظیر آزمایش توانایی پدر برای بچه دار شدن، عمل صحیحی نیست.
آیت الله خامنه‌ای
سوال: آیا جایز است شخص مجرد در صورتی که پزشک منی او را برای آزمایش بخواهد و راه دیگری هم برای خارج کردن منی نداشته باشد، استمنا نماید؟
جواب: آیت الله خامنه‌ای معتقدند که در موارد ضروری، اشکالی ندارد که اشخاص استمنا کنند و گناهی نیز بر گردن آن‌ها نخواهد بود، اما ایشان این موارد ضروری را منحصر به موارد درمانی می‌دانند؛ یعنی زمانی‌که برای پیگیری معالجه شخصی، لازم باشد که اسپرم او بررسی شود.
ایشان اظهار می‌کنند که آزمایش اسپرم برای بچه‌دار شدن و موارد این‌چنینی، از اقسام ضرورت استمنا محسوب نمی‌شود؛ در نتیجه استمنا برای آزمایش بچه‌دار شدن، گناه است و باید از آن پرهیز کرد.
سوال: بررسی وضعیت اسپرم‌های مردان نیاز به استمنا دارد، ولی انجام دادن چنین تست‌هایی چندان حیاتی نیست؛ آیا ما مجازیم برای چنین تست‌های نه چندان حیاتی، خود ارضایی کنیم؟
جواب: اگر چنین تست‌هایی برای درمان بیماری‌های خاصی است، استمنا اشکالی ندارد؛ در غیر این صورت، استمنا جایز نیست.
سوال: آیا انجام عمل استمناء به دستور پزشک برای آزمایش و معاینه منی جایز است؟
جواب: در مقام معالجه، در صورتی که درمان منوط به آن بوده و استمناء به وسیله ی همسر ممکن نباشد، اشکال ندارد.
سوال: بررسی وضعیت اسپرم ها در مردان نیازمند عمل استمناء است ولی عدم انجام این تست، حیاتی نیست آیا این کار جایز است؟
جواب: اگر برای علاج مرض ضرورت ندارد جایز نیست و در موارد ضرورت حکم سایر محرّمات در موارد ضرورت را دارد.
آیت الله مکارم شیرازی
آیت الله مکارم شیرازی معقتد هستند که استمنا برای آزمایش‌های اسپرم، فقط زمانی جایز است که آن آزمایش ضروری باشد، در غیر این صورت، عملی حرام محسوب می‌شود و کیفر‌های بسیاری به دنبال خواهد داشت.
سوال: آیا آزمایش اسپرم، که با استمنا حاصل مىشود و براى ازدواج در بعضى از موارد لازم می باشد، جایز است؟
جواب: اگر راهی دارد باید از طریق همسر هر چند با انجام ازدواج موقت اقدام نماید در غیر اینصورت در موارد ضروری به قدر ضرورت اشکالی ندارد.
آیت الله سیستانی
آیت الله سیستانی نیز مانند دو مرجع دیگر، معتقد هستند که استمنا فقط در جایگاه ضرورت مجاز است. در غیر این صورت، گناهی کبیره محسوب می‌شود، وضو و روزه را باطل می‌کند و باید حتما پس از آن غسل جنابت به جا آورد.
سوال: مبتلا به یک بیماری خاص شدم و دکتر برای معالجه گفت باید از اسپرم ازمایش بگیرند و ازمایش کنند، آیا استمنا در این صورت حلال است؟
جواب: استمنا حرام است ولی اگر ضرورت معالجه ایجاب کند که مرد منی خود را خارج نماید و راهی غیر از استمنا وجود نداشته باشد (مثلا استمنا توسط همسر) به مقدار ضرورت جایز است.
آیت‌الله شبیری زنجانی
سوال: آیا انجام استمناء جهت آزمایش اسپرم و بررسی مایع منی جایز می‌باشد؟
جواب: در صورت امکان، استمنا توسط اعضای بدن همسر انجام پذیرد و الا در غیر فرض ضرورت جایز نیست.
آیت‌الله نوری همدانی
سوال: آیا انجام استمناء جهت آزمایش اسپرم و بررسی مایع منی جایز می‌باشد؟
جواب: مادامیکه اضطرار نباشد، جائز نیست و حرام است.
آیت الله وحید خراسانی
سوال: در صورتی که زوجی باردار نشده و پزشک معالج روند درمان را متوقف بر آزمایش اسپرم بداند و از طرفی انجام این آزمایش جز از طریق استمناء مقدور نباشد، آیا انجام استمناء جایز است؟
جواب: خیر
آیت‌الله صافی گلپایگانی
سوال: در صورتی که زوجی باردار نشده و پزشک معالج روند درمان را متوقف بر آزمایش اسپرم بداند و از طرفی انجام این آزمایش جز از طریق استمناء مقدور نباشد، آیا انجام استمناء جایز است؟
جواب: چنانچه استمنای مرد توسط دست‌های همسر او باشد، مانعی ندارد والّا حرام است.
ضرورت آزمایش اسپرم رهبری (آیت‌الله خامنه‌ای)
جواب رهبری (آیت الله خامنه‌ای) در خصوص ضرورت آزمایش اسپرم:
ج1) به‌طور کلی فقط در مقام معالجه نه برای تشخیص قدرت باروری و امثال آن، در صورتی که درمان منوط به آن بوده و استمناء به وسیله‌ی همسر ممکن نباشد، اشکال ندارد. ج2) تشخیص آن به عهده مکلف است.
جواب آیت الله مکارم شیرازی در خصوص ضرورت آزمایش اسپرم:
تشخیص موضوع و ضرورتِ یک کار برعهده خود مکلف است که با مراجعه به عرف عام و صالح به این تشخیص می رسد؛ مثلا در فرض مذکور، یکی از موارد ضرورت این است که فرد به همسر خود دسترسی نداشته باشد یا امکان دسترسی نیز ممکن نباشد. مثلا فرد برای انجام آزمایش به شهر دور یا کشور دیگر رفته باشد.
جواب آیت الله شبیری زنجانی در خصوص ضرورت آزمایش اسپرم:
مورد جواز، جایی است که اگر فرد، آن آزمایش را انجام ندهد به اضطرار و استیصال می‌افتد و تشخیص این شرایط به عهده ی خود مکلف است.
جواب آیت الله نوری همدانی در خصوص ضرورت آزمایش اسپرم:
تشخیص موارد اضطرار بر عهده خود مکلف است. البته باید توجه داشته باشید هر نیازی اضطرار محسوب نمی‌شود.
حکم شرعی انجام دو بار استمنا جهت آزمایش اسپرم
از نظر پزشکان متخصص، نتیجه آزمایش اسپرم در صورتی معتبر است که آزمایش اسپرم در فاصله 2 الی 5 روز از آخرین انزال صورت گرفته باشد. در صورتی که بیش از 5 روز از آخرین انزال بگذرد، اسپرم‌ها به‌تدریج کیفیت خود را از دست داده و نتیجه آزمایش غیرمعتبر خواهد بود.
افرادی که همسر دارند می‌توانند از طریق رابطه جنسی با همسر خود چند روز قبل از آزمایش، این فاصله را رعایت کنند.
افرادی که همسر ندارند اما به‌صورت معمول در خواب محتلم می‌شوند هم مشکلی ندارند. آن‌ها می‌توانند صبر کنند تا احتلام بعدی رخ دهد و سپس در بازه‌ی مورد نظر جهت آزمایش اسپرم اقدام کنند.
اما تکلیف افرادی که به‌صورت معمول محتلم نمی‌شوند یا در فواصل طولانی محتلم می‌شوند چیست؟
چنین افرادی اگر بخواهند آزمایش‌شان معتبر باشد، ناچارند یک بار هم قبل از آزمایش اسپرم استمنا کنند. به‌عبارتی برای یک آزمایش اسپرم می‌بایست دو بار استمنا کنند.
حکم شرعی انجام دو بار استمنا جهت آزمایش اسپرم را از مراجع تقلید استفتاء نموده و نتایج آن را در ادامه ملاحظه می‌نمایید.
سوال: به تشخیص پزشک متخصص، ضرورتی ایجاد شده که آزمایش اسپرم می‌بایست انجام گیرد و هیچ راهی جز استمنا نیز مقدور نمی‌باشد. از طرفی، نتیجه آزمایش اسپرم در صورتی معتبر است که بین 2 روز تا 5 روز از آخرین انزال گذشته باشد؛ در غیر این صورت، نتیجه آزمایش غیرمعتبر بوده و آزمایشگاه نیز حاضر به انجام آزمایش نمی‌باشد.
افرادی که محتلم می‌شوند می‌توانند صبر کنند تا محتلم شوند و بعد در بازه زمانی مورد نظر آزمایشگاه، این آزمایش را انجام دهند. تکلیف افرادی که محتلم نمی‌شوند چیست؟ با توجه به ضرورتی که ایجاد شده، این افراد می‌توانند به‌خاطر انجام آزمایش دو بار استمنا کنند؟
جواب رهبری (آیت الله خامنه‌ای) در خصوص دو بار استمنا جهت آزمایش اسپرم:
در مقام معالجه، در صورتی که درمان منوط به آن بوده و استمناء به وسیله ی همسر ممکن نباشد، اشکال ندارد.
جواب آیت الله مکارم شیرازی در خصوص دو بار استمنا جهت آزمایش اسپرم:
اگر راهی دارد باید از طریق همسر هر چند با انجام ازدواج موقت اقدام نماید. در غیر این صورت در موارد ضروری به قدر ضرورت اشکالی ندارد.
جواب آیت الله شبیری زنجانی در خصوص دو بار استمنا جهت آزمایش اسپرم:
اقدام مذکور جایز نیست؛ مگر آن‌که اضطرار و استیصال به انجام آزمایش فوق وجود داشته باشد.
جواب آیت الله نوری همدانی در خصوص دو بار استمنا جهت آزمایش اسپرم:
مادامی‌که اضطرار نباشد جائز نیست و در صورت عمل تا حد امکان، اخراج منی توسط همسر انجام شود.
آیا آزمایش اسپرم روزه را باطل می‌کند؟
بله، آزمایش اسپرم روزه را باطل می‌کند. خروج منی در صورتی که از روی عمد باشد، منجر به باطل شدن روزه می‌شود. حال، این‌که از طریق خودارضایی باشد یا رابطه جنسی تفاوتی نمی‌کند. این‌که برای آزمایش اسپرم باشد یا خارج از آن، باز هم تفاوتی نمی‌کند.
آزمایش اسپرم در ماه رمضان
گاهی در ماه مبارک رمضان، پزشکان دستور انجام آزمایش آزمایش اسپرم به بیمار می‌دهند.
همان‌گونه که می‌دانیم خروج منی از مرد باعث ابطال روزه می‌گردد و در زمانی که فرد روزه‌دار است مجاز نیست عملی انجام دهد که منی از او خارج گردد.
در این جا توجه شما را به دو نکته جلب می‌کنم:
برخی آزمایشگاه‌ها در ماه رمضان، پس از اذان مغرب نیز مشغول به کار هستند. بنابراین شاید بتوانید آزمایشگاهی پیدا کنید که پس از افطار بتوانید به آن‌جا مراجعه نموده و آزمایش خود را پس از اذان مغرب و بدون باطل شدن روزه انجام دهید.
در بسیاری از موارد، به‌تعویق انداختن آزمایش اسپرم تا پس از پایان ماه مبارک رمضان مشکل خاصی به‌وجود نمی‌آورد. در این موارد می‌توانید یک یا چند هفته صبر نموده تا ماه رمضان پایان یابد و روزه‌ها‌ی خود را کامل بگیرید. پس از پایان ماه رمضان، جهت آزمایش اسپرم به آزمایشگاه مراجعه نمایید (در این خصوص به تاریخ نسخه خود دقت داشته باشید که از نظر آزمایشگاه مهلت انجام آن نگذشته باشد).
حکم آزمایش اسپرم در حین روزه
در صورتی که ضرورت و اضطراری ایجاد شده که می‌بایست آزمایش اسپرم در طول ماه رمضان (در حین روزه) انجام گیرد و پس از اذان مغرب هم آزمایشگاهی که این آزمایش را انجام دهد پیدا نکنیم، تکلیف چیست؟
حکم شرعی آزمایش اسپرم در ماه رمضان را از چند مرجع تقلید استفتاء نموده و در ادامه ملاحظه می‌نمایید.
سوال: بیماری با درد بیضه شدید در ماه رمضان به پزشک متخصص مراجعه می‌کند. پزشک جهت تشخیص بیماری دستور به انجام آزمایش اسپرم می‌دهد. انجام آزمایش نیازمند استمنا بوده و از طرفی آزمایشگاه این آزمایش را بعد از اذان مغرب انجام نمی‌دهد. آیا می‌توان یک روز از ماه رمضان را به این خاطر روزه نگرفت و بعداً قضای آن را به‌جا آورد؟ در چنین مواردی تکلیف چیست؟
جواب رهبری (آیت الله خامنه‌ای) در خصوص حکم آزمایش اسپرم در ماه رمضان:
در فرض سؤال، اگر استمنا جهت آزمایش اسپرم برای معالجه و طبق نظر دکتر متخصصِ متدیّن ضرورت داشته باشد؛ و راه دیگری (مثلا توسط همسر) برای اخراج منی نباشد، اشکال ندارد؛ و در غیر این صورت جایز نیست. و می توانید در صورت امکان در شب آزمایش را انجام دهید؛ وگرنه با رفتن به مقدار مسافت شرعی در روز به عنوان مسافر، روزه خود را افطار نموده، و سپس آزمایش مذکور را انجام دهید.
جواب آیت الله سیستانی در خصوص حکم آزمایش اسپرم در ماه رمضان:
بر فرض ضرورت باید به سفرى برود که روزه را بخورد. ولى این کار حرام است و تا ضرورت نباشد آزمایش مجاز نیست. مثلا اگر مى خواهد بداند بچه‌دار مى‌شود یا نه جایز نیست.
حکم شرعی آزمایش اسپرم در ماه رمضان آیت‌الله مکارم شیرازی
جواب آیت الله مکارم شیرازی در خصوص حکم آزمایش اسپرم در ماه رمضان: باید نیت روزه کند و تا زمان انجام آزمایش از انجام مبطلات روزه اجتناب نماید؛ گرفتن اسپرم برای آزمایش از طریق استمنا، تنها در صورت ضرورت جایز است. در این صورت روزه باطل می‌شود اما کفاره ندارد و قضا کافی است.
جواب آیت الله شبیری زنجانی در خصوص حکم آزمایش اسپرم در ماه رمضان:
جایز نیست؛ مگر اضطرار و استیصال به انجام چنین آزمایشی وجود داشته باشد که در این صورت جایز است و روزه را بعداً قضا کند.
جواب آیت الله نوری همدانی در خصوص حکم آزمایش اسپرم در ماه رمضان:
مادامی که ضرورت نداشته باشد، عمل مذکور حرام است و در ماه رمضان نیز موجب بطلان روزه و قضا و کفاره است؛ مگر آن‌که شخص مسافر باشد.